Türkiye ve İran, diplomatik temsilcilerini karşılıklı olarak Dışişleri Bakanlıklarına davet etti. Bu pek alışılageldik bir durum değil. Bundan evvel
Ankara’dan Tahran’a bir evrak gittiğini
öğrendim. Bunlar olurken Lazkiye’de, Esad yanlıları Şam idaresine isyan bayrağı açtı. Şam, birinci imtihanında sahayı denetim etmekte zorlandı. Ülkede kaos arayan aktörleri sevindirecek imgeler ortaya çıktı. Hassas bir süreçten geçiyoruz. Neler oluyor? Araştırdım.
SURİYE’DE KİM NE İSTİYOR?
Şam’ın amacı toprak bütünlüğünü korumak, silahlı kümeleri tek bir çatı altında toplamak, yaptırımları kaldırarak ekonomiyi rayına oturtmak.
Suriye Devlet Başkanı Şara’nın
işi zor. Ekonomik altyapı yok. Silahlı kümelerin orduya entegrasyonu vakit alacak. Üstelik bölgedeki kimi aktörler Suriye’yi bölmek için elindeki tüm imkanları kullanıyor. Suriye’nin süratli bir biçimde toplarlanmasını bekleyenler bu gerçekleri dikkate almalı. Kimsenin elinde sihirli değnek yok.
İsrail, Suriye’nin dört kantona bölünmesi planını açık etti. Suriye’nin kuzeyindeki SDG/PKK ile iştirak yapıyor. İmralı’nın
silah bırakmasını istediği elebaşı Mazlum Abdi,
İsrail’den
gelecek dayanağı memnuniyetle karşıladığını açıklıyor.
İsrail Başbakanı
Binyamin Netanyahu
ülkenin güneyindeki Dürzi topluluğu kışkırtıyor (1 milyar dolarlık takviye paketi açıkladı). Yazmıştık; İsrail’in
diğer maksadı
Şam
yönetimini kriminalize etmek ve devirmek.
BİR YANDA İRAN-İSRAİL, BAŞKA YANDA SURİYE’NİN KOMŞULARI
Karabağ, Lübnan, Suriye… İran, derinlemesine nüfuz alanı olan bu bölgelerde önemli güç kaybı yaşadı. Agresifleşiyor. İki şey yapıyor. Bir.
Dini önder Hamaney,
Aralık ayında Suriye’de güçlü ve onurlu bir hareketin ortaya çıkacağını öngörüyoruz” demişti. Suriye’de İran dayanaklı silahlı kümeler geçtiğimiz ay kurulmaya başlandı. İki. İran Suriye’de kırılan direniş eksenini tahkim etmek için SDG/PKK ile işbirliği yapıyor.
Suriye konusunda İran ve İsrail’in tıpkı çizgide olduğunu görüyorsunuz. Öbür kampta Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu Suriye’ye komşu ülkeler yer alıyor. Farklı bir zamanlamayla haftasonu Amman’da Ürdün,
Türkiye, Irak, Lübnan ve Suriye Dışişleri ve Savunma Bakanları ile Genelkurmay ve istihbarat liderleri
bir ortaya geldi. Toplantıdan Suriye idaresine takviye,
DEAŞ’la çabada ise ortak operasyon merkezi
kurma kararı çıktı. Suriye’nin geçtiğimiz hafta İslam İşbirliği Teşkilatı’na yine alındığını lakin ülkeye finansal takviye sağlama konusunda
Arap dünyasının yavaş hareket ettiğini
de vurgulayalım.
ABD VE RUSYA NEREDE DURUYOR?
ABD, Gazze’de İsrail’e açık çek verdi. İran’da
vermiyor
. ABD, Ruslar üzerinden İran’la konuşma isteğini açık etti. Trump Tahran’a mektup gönderdiğini açıkladı. İran tarafı “Bize ulaşmadı” dedi. Washington, Tahran’ı yaptırımlarla baskılarken, masaya oturtmaya çalışıyor.
Trump’ın Suriye’de İsrail’in kayığına binip binmediğini ise göreceğiz. Lakin birinci işaretler geliyor: ABD Lazkiye’ye ait bir açıklama yaptı. “Aleviler, Dürziler, Kürtler ve Hristiyanların yanındayız” dedi. Bu İsrail’le örtüşür. Lakin birebir açıklamada Şam idaresinden taarruzların faillerine karşı adım atması istendi. Bu
ABD’nin
Şam
yönetimini hâlâ muhatap olarak gördüğünü
ve İsrail’den bu noktada ayrıştığını gösterir.
Rusların durumu ise farklı. Şam’da rejim değişikliği Rusların canını sıktı. Lakin Putin Şara ile görüştü, bağlarda yeni bir sayfa açılması gerektiği üzerinde duruldu. Ruslar, Suriye’deki liman ve üslerini önemsiyor. Bu mevzuyu Şam’la konuşuyorlar. Fakat bu durum,
yaşanan gelişmelere nazaran durum alacakları gerçeğini
değiştirmez.
Netanyahu’nun Ruslara gönderdiği “Türklere karşı Suriye’deki varlığınızı sürdürün” iletisi not edilmeli. Lazkiye’de yaşanan olayların akabinde
Rusya’nın ABD ile birlikte BM Güvenlik Kurulu toplantısı
çağrısı
yapması
dikkat cazibeli. Rus başkan Putin’in, şu kelamlarının üzerinde de durulması gerektiğini daha evvel yazmıştık: “ABD ile Suriye ve Filistin dahil olmak üzere Ortadoğu’da işbirliğine dönük birinci adımları attık.”
DEVRİM MUHAFIZLARI-SDG/PKK-BAAS EKSENİ
Ankara-Tahran ortasında son periyotta yapılan konuşmalar bu değişken tablo dikkate alınarak okunmalı. Bu kapsamda 8 Şubat’ta yaşanan bir trafik önemlidir.
MİT Başkanı Kalın
, Tahran’a giderek muhataplarıyla görüşmelerde bulundu. Aynı gün
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan
İranlı mevkidaşı
Abbas Arakçi
ile telefonda konuştu. Bu görüşmelerde İran’ın
SDG/PKK’yı direniş eksenine katma
çabası
ve Suriye’de kurdurduğu silahlı grupların
ele alındığına kuşku yok.
Nitekim, “İsrail, ABD ve Türkiye’nin ülkeyi bölme teşebbüslerine karşı Suriye’de direniş kümelerinin kurulduğunu” duyuran (4 Mart) İran
Devrim Muhafızları’yla bağlantılı Fars Haber Ajansı’dır.
Lazkiye ve etrafında yaşanan olaylar da 6 Mart’ta başlamıştır.
Dışişleri Bakanı Fidan’ın
El Cezire’ye yaptığı açıklama (1 Mart) değerlidir. Fidan,
bölgede kimsenin tahakküm kurmaması gerektiğine
dikkat çekti. İran’ın SDG/PKK ile münasebeti sorulunca “Camınıza taş atılmasını istemiyorsanız diğerinin camına da taş atmayacaksınız” dedi.
Bunu yalnızca
İran’a
yönelik olarak söylemedi, genel bir ilkeyi ortaya koydu
. İranlı yetkililerden bu açıklamaya yansılar geldi. Diplomatik temsilciler karşılıklı olarak bakanlıklara çağrıldı (3 Mart). Tahran bir adım daha ileri giderek
Türk elçiyi
çağırdığını
bakanlık açıklamasıyla duyurdu.
Bu diplomatik teamüllere karşıttır.
TAHRAN’A GİDEN BELGEDE NE VAR?
Esad’ın devrildiği 8 Aralık’tan bu yana İranlı yetkililer Ankara’yı açıkça gaye alıyor. İsrail ve ABD’yle iş birliği ile suçluyor. Bu hususta
kimin ne ileti verdiğine ait bilgilerin yer aldığı bir evrak Tahran’a gönderildi.
İran’dan teenni ile hareket etmesi istendi. Ankara Tahran’a diyor ki… “Bir sıkıntınız varsa bize söyleyin, kamuoyu önünde konuşmayın. Bu biçimde yapınca iletisi bize değil kendi iç kamuoyunuza vermiş oluyorsunuz. Bu da problemleri çözmüyor.” Pekala, Tahran sıkıntıları nitekim çözmek istiyor mu? Ondan emin değilim.
