Türkiye’nin bulunduğu coğrafya, 1500’lü yıllardan itibaren farklı vakitlerde 7 ve üstü büyüklüğünde 20’den fazla zelzeleyle sarsıldı. 6 Şubat 2023’te meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki Pazarcık merkezli, 7,6 büyüklüğündeki Elbistan merkezli zelzeleler ile 11 kentte ağır yıkım yaşandı.
Sismik açıdan çok faal bir ülke olan Türkiye, Avrasya-Arap-Afrika levhası ortasında yer alıyor. Türkiye, sonları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Sınırı, Doğu Anadolu Fay Çizgisi ve Batı Anadolu Fay Sınırı ile sarsıntı neslinde bulunuyor. Uzmanlar, “Türkiye nüfusunun yüzde 60’a yakınının, aktif olan ve ziyan verebilen zelzele alanları üzerinde yerleştiği”ni söz ediyor. Bundan ötürü Türkiye’deki binaların kentsel dönüşüm projesi kapsamında sarsıntıya güçlü yapılması hayati kıymet içeriyor.
1-7 Mart Sarsıntı Haftası kapsamında toplumsal medya hesabından paylaşım yapan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Bakanlığın kentsel dönüşüm faaliyetlerine ait bilgiler verdi.
“Hep söylüyoruz:
“Depremle gayret bir ulusal güvenlik sorunu. Ve biliyoruz ki; bu çabada tek deva kentsel dönüşüm. Vatandaşımızla el ele vererek bugüne kadar yaptığımız toplumsal konutlarla bir arada 15 milyon insanımızı inançlı yuvalara yerleştirdik. Ancak yetmez! Tüm kentlerimizi tüm afetlere karşı dirençli hale getirene kadar durmayacağız.”
Yapı İşleri Genel Müdürlüğü bilgilerine nazaran Türkiye’de 7,5 milyon bağımsız ünite risk altında. 2 milyon bağımsız ünite acil dönüştürülmeli. 2012 yılından bu yana, Türkiye genelinde 2 milyon 317 bin konutun dönüşümü sağlandı. 238 bin bağımsız ünitenin dönüşümü devam ediyor.
Deprem neslinde yer alan Türkiye’de, yapı kontrolünün değeri son yaşanan sarsıntılarda de ortaya çıktı. Ekim 2011’de yaşanan Van Zelzelesi ve sonrasında meydana gelen öteki sarsıntılarda, bilhassa 2020’deki Elazığ-Sivrice ve İzmir-Seferihisar sarsıntılarında, 4708 sayılı mevzuat kapsamında denetlenen yapılarda rastgele bir yıkım yaşanmadı. “Yapı Kontrol Sistemi” kapsamında bugüne kadar 1 milyon 114 bin 129 bina denetlendi. 515 bin binanın kontrolü ise devam ediyor.
Toplu Konut Yönetimi Başkanlığı (TOKİ) koordinesiyle bugüne kadar 1 milyon 481 bin toplumsal konut inşa edildi, 5 milyon vatandaş inançlı konutlara kavuştu. 81 vilayette 312 bin toplumsal konutun inşası devam ediyor. Yıl sonunda yeni bir toplumsal konut kampanyası daha başlatılacak.
7,5 milyon yapının bulunduğu İstanbul’da 1,5 milyon yapı risk altında. 600 bin bina her an çökme tehlikesiyle karşı karşıya. İstanbul’da bugüne kadar Bakanlık dayanağıyla 923 bin bağımsız ünitenin dönüşümü tamamlandı. 134 bin bağımsız ünitenin dönüşümü sürüyor.
İstanbul’da konut ve iş yerlerini dönüştürmek isteyen vatandaşlara 100 bin TL taşınma yardımı, 700 bin TL hibe ve 2 sene geri ödemesiz 700 bin TL kredi imkanını kapsayan 1,5 milyon TL’lik takviye sağlanıyor. Yeniden Yarısı Bizden Kampanyası kapsamında alan bazlı büyük dönüşümlerde ise 700 bin TL’lik hibe dayanağı sağlanıyor. İnşaatları TOKİ ya da Emlak Konut üstleniyor. Hibe fiyatı bina maliyetinden düşürülüyor, arta kalan borç ise tekrar uzun vadeli uygun ödeme şartlarıyla taksitlendiriliyor. İstanbul’da 15 bin mesken ve iş yerinin Yarısı Bizden ile dönüşümü devam ediyor.
Deprem bölgesindeki 11 vilayette bugüne kadar 201 bin 580 konut, iş yeri ve köy konutu teslim edildi. Yıl sonuna kadar 452 bin 983 konut, iş yeri ve köy konutu teslim edilmiş olacak. Bunun yanı sıra Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nın takviyesiyle zelzele bölgesindeki Genel Hayata Tesirli Afet Bölgesi ilan edilen 18 vilayette meskenlerini dönüştürmek isteyenlere 750 bin TL hibe, 2 yıl geri ödemesiz ve faizsiz 750 bin TL kredi imkanını içeren 1,5 milyon TL’lik takviye sağlanıyor. Yerinde Dönüşüm kapsamında bugüne kadar vatandaşa 24 milyar TL kaynak aktarıldı. 59 bin bağımsız ünitenin Yerinde Dönüşüm süreçleri başladı.
