Sentez asıl biyoloji, kimya, mimarlık ve ideoloji alanlarında kullanılan bir söz. Osmanlıca terkip sözünün ondan bir hissesi; divan edebiyatının bir şiir tipi olarak terkib-i bend’in de tekrar onunla hiçbir alakası yok.
“…İlyada ile Şehname ortasında yapılacak ufak bir mukayese şark sanatlarına hâkim olan anlayışın ta kendisi olan bu kompozisyonu bize bütünü ile verir. Bu iki destan ortasındaki fark Sargon sarayı kabartmaları yahut Trayan sütunu ile Klasik Yunan heykeltıraşlığının ortasındaki farkı andırır. Homeros›un destanında bütün Yunan âlemi, kozmogoni, ilahlar, Yunan sitelerinin hayatı, işler ve sanatlar, hülasa kavmin ve medeniyetin bütün hayatı tek bir olayın öyküsüne girer. İlyada çok şuurlu planında teferruatı atlamasını bilen veyahut bütünün içinde ona gerçekten tutması gerektiği yeri veren bir yapıttır. Şehname ise, her teferruatın üstünde tıpkı ehemmiyetle duran düz tahkiyedir. Şark kıssası işte bu düz tahkiyenin kıssasıdır. Benzersiz, şark öyküsünün, realiteyi inkâr eden, hatta gerçek fikrini dağıtan kolaylık sistemidir.”
Aynı Tanpınar’ın Erzurum’daki bir öğrencisine –halkın gözlerini alıştırmak maksadıyla– içkisini sokakta içmesini nasıl tavsiye ettiğini; Müslümanların din ve ibadet özgürlüğünde kısmi bir rahatlamayı sağladığı için Menderes ve arkadaşlarına kindarlığın tabanına inerek nasıl hakaret ettiğini de bildiğimize nazaran üstteki örneği çoğaltmamıza gerek yok.
Geldiğimiz yer ise değersizliğin bir bedele dönüştüğü; Godo’yu bekleyenin artık yalnızca Samuel Beckett’ten ibaret olmadığıdır.
