II.Umûmî Harp sonrasında dünyâ duvarlar üzerine kurulmuştu. Ancak bu durumun muvakkat olduğu, kimi kaçınılmazlıklardan kaynaklandığına inanılıyordu. Yaygın hasret ve daha mühimi inanç, bir gün bu duvarların yıkılacağı istikâmetindeydi. Natürel ki herkes,
duvarsız bir dünyâyı
kendi meşrebince değerlendiriyordu.
Bilim ve fenler
ortak hissedeydi. Ayrışma,
felsefî ve ideolojik
noktalarda yaşanıyordu. Kapitalist iktisada inananlar, bilim ve fenlerin anavatanının Batı olduğunu ve insanlığın bir gün Batılı liberal, demokratik kıymetler etrâfında birleşeceğine iman etmişti. Esasen duvarı inşâ eden Batı değildi. Doğu’dan Batı’ya kaçan, göçenler Batı’dan Doğu’ya göçenlerden kat ve kat fazlaydı. Teveccüh
Doğu’dan, yâni karanlık, izbe Demir Perde’nin Doğu’sundan ferah ve ışıltılı Batı’ya
doğruydu. Sosyalist kamptakiler ise bilim ve fenlerin canlı güçlerinin kendilerinde olduğunu,
kapitalist kampın ilerlemeci rolünü çoktan kaybettiğini
, bunun için saldırganlaştığını;
ihtilalin canlı, lâkin şimdilik kırılgan olan filizlerini bu saldırganlıktan koruma etmek için Duvar’ın bir mecbûriyet hâline geldiğini;
bu filizler büyüyüp kavî bir ağaca dönüştükten sonra Duvar’a gereksinim kalmayacağını müdafaa ediyordu.
Hâlbuki Batı/Doğu ayırımlarının içi boştu. Dünyâ işbölümünde aslında Duvar falan yoktu. Hepsi devletçi ve devletli kapitalizmin çeşitlemeleriydi.
Duvar bu işbölümünün ayakta kalmasını sağlayan sun’i bir oluşumdu. II.Umûmî Harp sonrasında dünyâyı kuran akıl diyalektik işliyordu. Temelde tıpkı olan bu dünyâyı fakat zıtlıkların taşıyacağını biliyorlardı.
Duvar, KED’in (Kapitalist İktisat Dünyâ’nın) selâmeti içindi.
Batı’nın Doğu’dan daha özgürlükçü olduğu tezinin ne kadar yanlış olduğunu, Gladio ve P2 Localarının öykülerini, CIA etiketli darbeler târihini okudukça gördük. Batı Berlin ile Doğu Berlin’de yaşayanların ortasında pek fark olmadığını anlamak için yalnızca Heinrich Böll’ün romanlarıyla tanışmak bile yetiyordu.
Totaliterlik her ikisinin de müşterek niteliğiydi. Fark, Doğu bunu göstere göstere, otoriterlik üzerinden yaparken; Batı’nın bunu gizleyerek, setrederek yapmasıydı.
Aslında I.Umûmî Harp sonrasında gelişen entelektüel târihin kilit isimlerinden olan
Sartre
ve
Camus
daha derin duvarlardan bahsediyordu. Sartre’ın o meşhûr beş sarsıcı kıssasını bir ortaya getiren kitabın ismi da
Duvar
idi. Camus’nün edebî başyapıtı
Yabancı
başlığını taşıyordu. Burada vurgulanan duvarlar, i
nsanların zihinlerinde, his ve kanılarında inşâ edilmiş ve yıkılması çok daha güç olan duvarlardı.
Sartre ve Camus’ye nispeten daha genç olan
Foucault
ise ismine toplum denilen imajdaki bir armoninin aslında içinde çıkışı olmayan sayısız labirent içeren bir disiplinler seti olduğunu;
ayrımsalcı Kartezyen geometrik akılla beşerler ortasına ne kadar aşılmaz duvarlar ördüğünü
gösteriyordu. Nihâyet
Edward Said
isimli Arap kökenli bir düşünür, Kapitalist Batı /Sosyalist Doğu üzere ideolojik duvardan daha derin kökleri olan diğer bir duvara;
Uygar ve Gelişmiş Batı/ İlkel ve yabanî bir Doğu ortasındaki duvara
dikkat çekiyordu. Bu çalışmaların müşterek paydası, duvarların her vakit görünürde değil, derinlerde kök salmışlıklarıydı.
1980’lerin başında ünlü Rock grubu
Pink Floyd
bir albüm çıkardı. Müzikal olarak da çok nitelikli olan bu albümün ismi da
Duvar’dı
(
The Wall
). Albümün güfteleri özellikle üretim kapitalizminin can damarı olan eğitime saldırıyordu. Eğitim insanları geliştirmiyor, tam bilakis
Duvar’da bir tuğla kesimine (Another Brick in the Wall)
dönüştürüyordu. Albüm bir salgın etkisi doğurdu ve milyonlarca beşere ulaştı. Gerisinden, Polonya’daki
Solidarnoşç
hareketi geldi. Bu tetiklenme 80’lerden 90’lara uzanan bir vakit diliminde Doğu Avrupa’daki tekmil rejimleri yıktı geçti. 89’da Duvar yıkıldı. Derken Sovyetler çöktü. Bunlar düz ve sığ akıl yürütmelerle,
Liberal Demokrat Batı’nın zaferi
olarak görüldü. Hâlbuki yaşananlar, Doğu Batı fark etmeksizin, tekmil dünyâyı içine alan
devletli ve devletçi kapitalizmin sistemik ve yapısal bir kriziydi.
Görünen, zincirin en zayıf yerinden kırılmış olmasıydı. Bu kırılmaların Batı’yı da vuracağı daha o günlerde muhakkaktı. En fazla yirmi sene kadar daha dayanabildiler. 2008 ve gerisinden yaşanan zincirleme krizler tam da buna işâret ediyor.
Dikkat çekmeyen başka bir konu;
Doğu’daki çöküşlere, Batı’da yaşanan ideolojik temelli bir siyâsal seçkin değişiminin
eşlik edip sürat vermesiydi. Devletli kapitalist dünyânın seçkinlerine işlerden el çektiriliyor ve yeni seçkinler onların yerlerini alıyordu. Bunlar, felsefî/ideolojik olarak
Leo Strauss, Mises, Hayek
gibilerden beslenen,
Chicago Okulu
gibi monetaristlerden akıl alan, Duvar’ın yıkılmasından doğan boşluklara gözlerini dikmiş saldırgan seçkinlerdi. Kendilerine
neoliberal
diyorlardı. Duvarlı bir dünyânın öteki bir ismi da bürokratik dünyâ idi. Bürokratlardı bu duvar ve cendereleri inşâ edenler. Akılları üretim kapitalizminin gerekleriyle orantılı ve uyumlu işliyordu. Lakin Batı’da artık üretim kapitalizmi kendisini taşıyamaz hâle gelmişti. Ellerinde kalan üstünlükleri üçlü bir set idi:
Paraları, kültürel hegemonyaları
ve
silâh güçleri.
Üretimdeki defo ve açıkları lakin uydurma finansal balonlaşmalarla kapatılabileceklerdi. Evet, bürokratik akıl baskıcı ve boğucuydu, lâkin sonuçta bir akıldı ve bu akıldışı balonlaşmalara cevaz vermeyecekti. Onun için bir an önce bürokrasiler ve bürokratik olarak teşkilatlandırılmış ekonomiler tasfiye edilmeli; yeni ekonomik akıl olarak lanse edilen lakin aslında düpedüz akıldışılık olan uygulamalar hayâta geçirilmeliydi. Bunun için kültürel hegemonyalarından devşirdikleri
çok katmanlı bir entelektüel/ideolojik/artistik faaliyet
devreye sokuldu
. Postizm
(postmodernizm başta olmak üzere) tekmil çeşitlemeleriyle devreye sokuldu. Merkeziyetçi bürokrasilerin yavaşlığı, “ahmaklığı” sarkastik bir hücumun objesi yapıldı.
Devâm edeceğim.
