Nitekim geçtiğimiz hafta MTO’nun değerli öğrencilerine Gazâlî’nin (rahimehullah) Şiî/Batınî kümelere karşı verdiği çabayı anlatırken kendimi -mealen- şunları söylerken buluverdim:
MTO’nun değerli öğrencilerinden biri, bu yorumuma “Ne yani, artık ben büyülü gerçekçi bir hikaye yazsam kurgulanmış mı oluyorum?” diyerek reaksiyon verdi.
“Modernitenin, dünyevi projesini gerçekleştirmek üzere kullandığı en kıymetli yollardan biri, bütünü parçalama enstrümanı, öteki bir öbür deyişle birbirini tamamlayan sistematik yapıyı ayrıştırma enstrümanıdır. Hayatın çeşitli alanlarını birleştiren bir olgu olarak din, form ve kapsam bakımından birbirinden çok farklı alanları birleştirmektedir. Buna rağmen modernite, hayatın bu alanlarında din yasasını devre dışı bırakarak gerek işleyiş açısından gerekse de sonuçları prestijiyle kelam konusu alanları birbirinden bağımsız hâle getirmek için elinden geleni yapmıştır. Böylelikle modernite bilimi dinden ayırmış, bununla da yetinmeyerek tıpkı siyaseti ve ahlakı dinden ayırdığı üzere sanatı ve hukuku da dinden ayırmayı başarmıştır.” (Seküler Ahlakın Sefaleti – İlahi Emanet Paradigmasının Seküler Ahlak Eleştirisi, trc.: Soner Gündüzöz, Pınar, 2023)
Öyle ki, Nâbizâde Ahmed Nazım Karabibik’ini (yayımı: 1890) güya “hakikiyyun mesleğine” hasredecek, Nihat Sami Banarlı onun bu gayesini “…Tarafsız müşahede ve bilgiye dayanan bir roman anlayışı” olarak selamlarken, Kenan Akyüz de “Kara Bibik’in önsözü, Türk edebiyatında, realizm ve natüralizmin birinci ve küçük beyannamesi halindedir. Müellif, burada -yanlış olarak ‘insanın ve cemiyetin yalnız berbat istikametlerini anlattığı’ sanılan- realizm ve natüralizmin asıllarını açıkladıktan sonra, bunlara bir örnek olarak da Kara Bibik’i yazdığını söyler. Nitekim bu kıssa, tam manasıyla realist sayılabilecek birinci Türk öyküsüdür. (…) Muharrir, realiteye sadakat niyeti ile köylülerin şivelerini de motamot vermiştir. Bu durumu ile Kara Bibik, son periyot Türk edebiyatındaki köy roman ve kıssa usulünün da birinci örnekleri ortasındadır.” yorumuyla Cumhuriyet bölümünde revaç bulacak olan kaba gerçekçiliğe cevaz verecektir. (Bkz.: Ömer Lekesiz, Yeni Türk Edebiyatında Hikaye, Şule, 2017)
Nasipse buradan devam edelim inşallah.
