Daha evvelki yazılarımızda ilansız ve imtihansız işçi alımının yaygın bir halde uygulandığını belirtmiştik. İstanbul Büyükşehir Belediyesine ilişkin bir şirkette hoşluk kraliçesinin meslek uzmanı olarak imtihansız atanmasını okuyucularımız hatırlayacaktır.
Bu yazımızda Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu tarafından İstanbul Büyükşehir Belediyesinde seçimler sonrasında çıkarılan çalışanların şikayetleri üzerine yapılan inceleme sonucunda verilen karardaki değişik bilgileri paylaşacağız.
İstanbul Büyükşehir Belediyesinde çalışan çalışanın haksız nedenlerle işten çıkarılmak suretiyle çalışma hakkının ihlal edildiği ve varsayılan temelde ayrımcılık yasağının ihlal edildiği argümanlarına ait yapılan inceleme sonucunda ayrımcılık yapıldığı gerekçesiyle Belediyeye 141.934 TL idari para cezası verilmiştir.
Verilen idari para cezasının caydırıcı olmadığını düşünüyoruz. Bu nedenle kanunda düzenlenen idari para cezalarındaki tavanın arttırılmasında yarar olacağını düşünüyoruz.
Yine TİHEK kararında İş Müfettişleri tarafından yapılan incelemede toplu işten çıkarmaların yapıldığı da tespit edilmiştir.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Kurulu tarafından 10/1/2023 tarihli ve … sayılı yazıda muhatap Belediyeye bağlı iştirakler hakkında inceleme yapıldığı, incelemeler sonucunda 4857 sayılı Kanun’un «Toplu işten çıkarma ile ilgili kararlara aykırılık» başlıklı 100’üncümaddesi gereği iştirakler hakkında idari yaptırım uygulandığı söz edilmiştir.
Kararda diğer enteresanlıklara de rastlıyoruz. Kararda işten çıkarmalar sonrasında aday havuzundan ilansız ve imtihansız işçi alınmasında uygulanan formülü de görüyoruz. Bu bahiste kararda şu sözlere yer verilmiştir:
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Hukuk Müşavirliğinin 25/9/2019 tarihli ve … sayılı yazısıyla verilen yanıtlara nazaran;
– 23/6/2019-18/9/2019 tarihleri ortasında İstanbul Büyükşehir Belediyesine bağlı iştirak şirketlerinde iş akdi patron tarafından feshedilen işçi sayısının 1.466 olduğu,
– İşten çıkarılan işçiye feshin kısa bildiri ile bildirildiği, ardından ofiste çalışan işçiye elden tebligat yapıldığı,
– Alanda çalışan çalışana kayıtlı ikamet adreslerine tebligat gönderildiği,
– İş akdi feshedilen emekçilere ödenen kıdem tazminatı fiyatının 7.050.536 TL (brüt), ihbar tazminat fiyatının ise 9.087.482 TL (brüt) olduğu,
– İşe alımda ilan tarzına nazaran işçi seçiminin yapıldığı,
– “https://kariyer.ibb.istanbul/” havuzunda yer alan aday özgeçmişleri ortasından seçim yapıldığı,
– Kelam konusu emekçi alımlarının mülakatlarının 2019 yılının Şubat, Mart, Haziran ve Kasım aylarında gerçekleştiği,
– 23/6/2019 tarihinden sonra işten çıkarmaların yaşandığı iştiraklerde 24/10/2019 tarihi itibariyle 721 yeni emekçi alındığı,
– 23/6/2019 tarihinden evvel işe alım süreçlerinin ortalama 71 günde tamamlanmasına karşın belirtilen tarihten sonra işe alınan personellerin ortalama işe başlatılma sürecinin daha kısa olduğu,
– 2019 yılının Haziran ayında 83 kişi, Temmuz ayında 76 kişi, Ağustos ayında 125 kişi, Eylül ayında 170 kişi, Ekim ayında ise 267 kişinin işe alındığı, belirtilmiştir.
Karardan da anlaşılacağı üzere şahsen belediyenin vermiş olduğu bilgiye nazaran, “https://kariyer.ibb.istanbul/” havuzunda yer alan aday özgeçmişleri ortasından seçim yapıldığını ve işçi alımında ilan ve imtihan yapılmadığını görüyoruz. Daha açık tabir ile birilerine ya da teşkilatlar vasıtasıyla aday havuzuna müracaat yaptırılıyor ve buradaki özgeçmişler ortasından yapılan kelamda imtihanlarla işçi alınıyor. Maalesef bu ibretlik durum hala belediyelerde motamot devam ediyor ve ilgililerde tahlil üretme yerine yalnızca seyrediyor.
Yıllardır yazılarımızda belediye iştiraklerinin imtihansız işçi alımı için nasıl kullanıldığını yazıp duruyoruz. Bu durum Sayıştay raporlarına da yansımasına karşın bu hususta bir arpa uzunluğu yol katedilemedi. Adeta kamu kaynaklarıyla ahbap çavuş ağırlaması yapılıyor ve bu durum da her geçen gün katlanarak devam ediyor.
Böyle olunca da her lider değişikliğinde adeta işçi kıyımı yaşanıyor. Atananlar yasal yollara başvursalar da tazminatları ödenip misyona tekrar başlamaları engelleniyor. Oluşan ziyan ise Şirketlerin sarfiyat hanesine yazılıyor. Doğrusu bu durum, kimsenin umurunda olmuyor.
Yukarıda açıkladığımız üzere, işçi istihdamındaki rahatlık adeta belediye Şirketlerini çağdaş Alibaba çiftliklerine döndürmüştür. Sayıştay raporlarına nazaran birçok şirket makûs idareden ötürü iflasın eşiğine gelmiştir. Tekrar bu Şirketler ihalesiz iş yapma için adeta paravan olarak kullanılıyordu. Bu nedenle de belediye şirketlerinin milyarlarca TL olan kamu borcunun tahsilinde önemli zorluklar yaşanmaktaydı. Bunun üzerine harekete geçilerek belediye alacaklarının tahsilindeki usulün belediye şirketlerine de uygulanması sağlandı.
Bu çerçevede 27 Kasım 2024 tarihinde Vilayet Özel Yönetimleri ve Belediyeler ile Bu Yönetimlere Bağlı Kuruluşların ve Bunlara İlişkin Hükmî Şahısların Borçlarına Karşılık Genel Bütçe Vergi Gelirleri Tahsilat Toplamı Üzerinden Ayrılacak Hisselerden Yapılacak Kesintilere Ait Temellerde değişiklik yapıldı.
Belediyeler değişiklik sonrasında feryada başladılar. Belediye şirketleri hesapsız kitapsız bir halde her türlü harcamayı yapıp SGK alacaklarına gelince de nasıl olsa bir gün öderiz mantığı ile hareket ediyorlardı. Belediye liderleri da kısa yoldan Şirketlerin bizle ilgisi yok, borç bizim değil onların diyorlardı. Artık ise deniz bitti ve kara göründü. Bu nedenle belediye liderleri şirketlere sahip çıkacaklardır. Yoksa iş yapamaz hale gelip iflas bayrağını çekmeyle karşı karşıya kalacaklar.
Yapılan düzenleme sonrasında SGK, belediye şirketlerinden alacaklarını Hazine ve Maliye Bakanlığına bildirecek ve her ay Vilayetler Bankası’nca belediyelere aktarılan ödeneklerden kaynaktan keseceklerdir. Evvelki sisteme alışan belediyelerin feryadının sebebi ise alışkın oldukları evvelki sistemin sona ermesidir.
Bundan sonra belediye liderleri hesaplarını daha dikkatli yapacaklardır. İsterse yapmasınlar. Faturayı kimin ödeyeceği şimdiden muhakkak oldu.
