İran devlet yetkilileri, Türkiye’de kendileri ile ilgili yazılıp çizilenlere daima bir alınganlık gösterirler. Bu alınganlığın sebebine gelince; güçlü bir diplomatik geleneği olan İran, kendi uygulamalarında alabildiğine rasyonel davranır, hatta rasyonelliği de aşarak birçok vakit çok çıkarcı bir tavır stantlar. Lakin Türkiye entelektüelleri ile kurmuş olduğu bağlantıyı hâlâ ihtilal üzerinden okumaya çalışıyorlar. Ama köprünün altından çok sular aktı.

İran’ın ihtilalinden sonra, ihtilali öteki ülkelere transfer etmek üzere bir siyaseti vardı. Humeyni’nin ortaya koymuş olduğu telaffuz, Batı karşısında bütün vakitlerde mağlubiyete uğramış Müslüman topluluklarda karşılık buluyordu. Bütün İslam ülkelerinde bu hareketin taraftarları ve aksileri oluştu.

Her şey aslına rücu edermiş. Bugün bizim karşı karşıya olduğumuz İran İslam Cumhuriyeti, katı bir ulus-devlet modelinde, Fars milliyetçisi bir devlettir. Ülke çıkarı konusunda dünya umurlarında değildir; en radikal ulus-devletten daha çıkarcı bir dış siyasete sahiptir. İran, din ve siyaset üzerine baskın bir rol oynar; lakin bu baskınlık, İslam’ın cihanşümul yaklaşımından çok Şii mezhepçi siyaset olarak siyaset sahnesine yansımaktadır.

Obama’nın İran’ı dünya sistemine katma uğraşında olduğu yıllarda, İran bu fırsattan bir Şii imparatorluğu çıkarmaya çalıştı. Trump’ın ambargoları ve İsrail ile karşı karşıya gelmesi ise İran’ın gücünü test eder duruma düşmesine neden oldu. Bu durum, İran için fevkalâde bir nüfuz kaybı oluşturdu. Kaybolan nüfuz geri kazanılabilir mi, bekleyip göreceğiz.

ABD, Irak’ı ve Afganistan’ı işgal ettiğinde, İran’ın iki ezeli düşman devletini yıkmıştı. Irak’ı ABD işgal etti; İran ise Irak’taki kaosu sürdürülebilir bir model hâline getirdi. İstikrarlı bir formda Irak’ın bir ulusal devlet kurmaması için elinden gelen bütün taktikleri geliştirdi ve uyguladı.

İran’ın Irak siyaseti, kendi dış siyasetlerinin ana eksenini oluşturdu. Kendi tezlerine nazaran, şayet etraftaki ülkeler kaos hâlinde olursa, karışıklık İran ana karasına sıçramaz ve kendi topraklarının güvenliği ve istikrarı korunmuş olur.

Arap Baharı’nın birinci günlerinde Suriye halk ihtilali başladığında, İran Irak kaos siyasetini Suriye’ye taşıdı. Arap Baharı, Suriye’de sürat kesti; iç savaş ve kaos manzaraları, Arap Baharı’nın da ne menem bir şey olduğunu ortaya çıkardı. Vakitle Mısır ve Tunus’ta ihtilalin karşı ihtilale dönüşmesi ve Yemen’in iç savaşla baş edemeyen bir ülke olması, Arap Baharı’nın büyük çıkmazları olarak kendini gösterdi.

İran, icat ettiği milis güçleri ve askeri danışmanları ile Irak, Suriye, Yemen ve daha esaslı bir biçimde varlığını devam ettirdiği Lübnan’da kaos teorisini sürdürdü.

İran ve Türkiye iki bölgesel güçtür. On yıl evvel İran, görece Türkiye’den daha üstün bir durumda olsa da bugün Türkiye, bir bölge ülkesi olarak kendisine yakın bütün devletlere fark atmış durumda. Sn. Erdoğan liderliği sayesinde bölgesel bir devletin diplomatik alandaki muvaffakiyetleri global tesir oluşturmaya başladı.

Türkiye, İran’ın tam zıddı bir siyaset uygulayarak bölge ülkelerinin istikrarda olmasını istiyor, bu birebir vakitte Türkiye’nin de istikrarda olması manasına geliyor. Bu bağlamda Irak’ın, Suriye’nin, Lübnan’ın ve dünyanın öbür bölgelerindeki ülkelerin istikrarı için siyaset geliştiren bir devlet formasyonu var. Elbette ki Türkiye, imparatorluk bakiyesi bir ülke ve ticaret yaparak büyüyen bir ülke olarak her halükârda istikrardan beslenmek zorunda.

Rusya, İran ve Esad rejimi, Suriye’nin yasal temsilcileriydi. İran’ın mezhepçi ve kaos oluşturucu siyasetlerinden ötürü, Suriye halkına işgalci üzere davrandılar ve meşruiyetlerini kaybettiler.

Suriye halk ihtilali olduktan sonra, İran bir siyasal muhasebe yapıp kaos ile var olma teorisini gözden geçireceğine, mezhepçilik üzerinden Suriye’de durum aramaktadır. İran’ın düzensizlik çıkarmak istediği bölge, tam olarak İsrail için yumuşatılmış, kolay lokma olacak bir bölgedir.

Yıkmak ve kaos oluşturmak kolay; tertip kurmak zordur. Batılı ülkelerin nizam kurma kabiliyeti kalmadı. Lakin İsrail örneğine bakacak olursak, Batı’nın yıkıcılığı devam ediyor. İran’ın önünde iki yol var: Yıkıcılık yahut istikrar arayışı. İkinci adım, hakkaniyete ve adalete daha uygun. İran üst seviye idaresi, kendi aklına tapar derecesinde güvendikleri için çok da bu türlü yazıları umursamazlar. Görelim Mevla neyler…