Her güne ziyadesiyle yorgun ve kederli, acıdan kahrolmuş bir halde “Bu kadar da olmaz lakin…” diye başlıyor, gün bitmeden sabah duyduğumuz haberi unutuyor, geceye “Bu da oldu, eyvah!” dediğimiz yeni bir haberin his yükü ile karışıyoruz.
Tanık olduğumuz kusurları ve katliamları çürümüşlük ortak paydasında eşitleyip “Ne orta bu kadar makus olduk!” şikâyeti içinde çalkalanıyoruz.
78 kişinin hayatını kaybettiği Bolu Kartalkaya mevkiinde ismini Grand diye koyup müşterilerini ihmaller zinciri ile adeta yakan otel sahibi ve o otele ruhsat verenlerin yaptığı şey, kolay bir kusur, bir kaza değil. Evvel bu hususta anlaşalım. Herkesin mesuliyeti diğerine attığı vakitlerde, merhum annemin “Suçu gelin etmişler, güvey giren olmamış” kelamını hatırlıyorum. Her katliamdan sonra haberlerin lisanı adeta hatası gelin etme seremonisi kıvamında arzı endam ediyor.
Yaşamaktan, şahit olmaktan korktuğumuz, kahrolduğumuz olayları nasıl değerlendirdiğimiz ve onları nazara veriş formumuz de çok kıymetli.
Suçu gelin etmeye kalkmadan, birilerinin ismine avukatlığa soyunmadan, yanlışa yanlış diyerek, katliama katliam ismini koyarak…
Suçu kimin işlediğine nazaran değil, cürmün mahiyeti üzerinden kıymetlendirecek izanı ve dahi insafı göz önünde bulundurarak…
21 Ocak gecesi maruz kalınan yangını ve daha sonra yaşananları, toplumun ne kadar berbat olduğunu delillendirmek üzere nazara veren medya mensupları, toplumsal medya kullanıcıları ve içerik üreticileri, ihmaller ve yanlışlar ile berbatlığı birbirinin yerine kullanarak olan ile olması gerekeni, olması gereken ile asla olmaması gerekeni birbirine karıştırarak bir hayıflanma frekansı üzerinde yayın yaptı/yapıyor. Evvel şunu aklımızda tutalım: Her kötülük yanlıştır. Lakin her yanlış, her kusur kötülük değildir. Yanlışlıklarla, kusurlarla kötülükleri ortak paydada toplarsak yanlışları düzeltmek için efor sarf etmekten geri dururuz.
Söylediğimin anlaşılabilmesi için örnek vereyim. Cenazeleri taşımak üzere kızarmış piliç fotoğrafları ile kaplı araçların olay mahalline gelmesi, evet, dikkatsizliktir. Durumun aciliyeti altında hassasiyetin ertelenmesidir. Lakin oteldeki ihmaller ile bir ortada lisana getirilip “Ne orta bu kadar makus olduk!” cümlesi kapsamında kıymetlendirilmesi yanlışsız değildir. Cenazeleri taşımak için ailelerden fahiş fiyat isteyenlerin yaptıkları makus bir davranıştır. Lakin kötülük değildir.
Yangın merdiveni olmadan otel inşa etmek ise kötülüktür. Bu otelin faaliyet göstermesine sebep olan herkes berbattır. Makûs bir hareketi para cezası ile cezalandırmak, hareketi yapanı mahpus cezasına mahkûm etmek kâfi değildir. Bu türlü bir berbatlığı yapanın, kamusal haklarının elinden alınması gerekir. Mesela bir daha otel inşa edememek, hizmet dalında yer almasına müsaade vermemek üzere.
Gelelim yeni sürüm kötülere ve kötülüklere…
Acılı aileleri arayıp taciz eden ve bu tacizlerini kayda alıp yayınlayanlar, yeni sürüm berbatlar…
Kötülüğü ve berbatları eski ve yeni diye ayırmanın pek manalı olmadığını düşünenler olabilir. Ayırma sebebim şu:
“Eskiden de yangınları seyre çıkan ahali vardı ve o yangına karşı keyif yapıp kahvesini içiyordu” diyebiliriz. Berbatlığı bir performans olarak sahneleyen insan davranışında, yangın karşısında keyif çatan cetlerinin davranış kodunun bulunduğunu düşünebiliriz. Yani kelam konusu davranış kodunun kökünü geçmişte bulabiliriz.
Hâlbuki diğerinin acısından seyirlik zevk alanların aksiyonu yanlış bir davranış, gayri insanı bir davranış kategorisinde ele alınabilecek iken; Kartalkaya’da yakınlarını kaybedenleri taziye için arıyorum diyerek taciz edenlerin, hakaret edenlerin yaptığı, örgütlü bir kötülüktür. Bu davranışları geçmişi günümüze getirerek anlamaya kalkarsak dijital kültür cihanında performans olarak ortalığa saçılan kötülüklerle ve kötülerle çaba edemeyiz.
Dijital çağın performans odaklı örgütlü kötülüğünün tanımlanması ve caydırıcı bir formda cezalandırılması için siyasalların, sosyologların, hukukçuların ve elbette psikologların ve psikiyatristlerin, mesuliyet sahibi meslek erbabı olarak çok çalışması gerekiyor.
Ulusal kanalların da, olmakta olan ile olması gereken ortasında gitgide açılan arayı konuşmak, sıkıntılara tahlil bulmak niyetiyle yapılacak tartışmalara alan açmak yerine güya horoz dövüşüne adam toplar üzere bir performans sergilemekten hemen vazgeçmeleri gerekiyor.
Sorunlar, akşam oturmasına sarfiyat üzere ekran oturmasına giden, her mevzuda fikir sahibi olan takımlı ekran yorumcuları tarafından tartışıldığı sürece sap ile samanı birbirine karıştırmaktan kurtulamayız. Bu durumsa hep berbatlığın ve berbatların lehine olur.
