Türk demokrasi tarihinde siyasi partilerin teşekkülü ve kurumsallaşma süreçleri, günümüz siyasetini manaya ismine değerli bir taban teşkil etmektedir. Kuruluş yıllarının çabucak ardından başlayan ve farklı münasebetlerle akamete uğrayan çok partili hayat denemelerini dışarıda bırakırsak Demokrat Parti (DP) ve sonrasındaki birçok siyasi parti ve deneyim, Türk siyasetinin pratiğini kavramaya yardımcı olmaktadır.
Türk demokrasi tarihi, partileşme süreçleri açısından kabaca iki tecrübe sunmaktadır. Birincisi, bir tıp seçkin mücadelesine karşılık gelen parti içi muhalefet yöntemi, ikincisi ise parti içi muhalefetin seçkin sirkülasyonu ile sonuçlanmaması nedeniyle yeni bir partinin teşekkülü. Birçok partide kurultaylar aracılığıyla yaşanan başkan ve takım değişimi kabaca birinci örneğe denk gelirken, tek parti siyasetlerine itiraz yoluyla (dörtlü takrir) ortaya çıkan DP ve öteki emsal örnekler ikinci çizgiye denk düşmektedir.
Her iki formül de partilerin kurumsallaşma ve siyasetlerine direkt taraf vermekte ve partilerin siyasetteki tesirini tayin edebilmektedir. Ama buradaki en değerli konu, partilerin toplumsal karşılık üreterek siyasette var olabilmeleridir. Aksi takdirde, Türk demokrasi tarihinde isimleri bile anılmayan onlarca siyasi partiden birisi olunmakta ve demokratik gelişime katkı sağlanamamaktadır.
Bu uzun girizgahı yapmamın sebebi, ikinci çizgi olarak tanım ettiğim siyasi yönelimin bir sonucu olarak AK Parti’den ayrılan Gelecek ve DEVA partilerinin mevcut durumunu anlamak. Suriye alanındaki gelişmelerin çabucak ardından Davutoğlu’nun AK Parti ile ilgili yaptığı değerlendirmeler, partiye yönelik tenkitlerinin devam etmesine karşın bir cins geri dönüş sinyali olarak algılandı. Davutoğlu üzere, özgüveni ile ilgili tartışmalara bahis olan bir siyasetçinin, bugün geldiği nokta dikkate kıymet.
AK Parti’den ayrılırken, parti içi demokrasi kanallarının tükendiği, partide yapan tenkit ve tekliflerinin dikkate alınmadığı ve parti içi dinamizmin kalmadığı tenkitlerini münasebet olarak kamuoyuna deklare eden Davutoğlu’nun bugünkü toplumsal karşılığı, siyasetteki yeni tabanı manaya adına önemli. Nitekim parti tabanında görülen rahatsızlık ve tenkitleri dikkate alarak yeni bir oluşumun kaçınılmaz olduğunu öne sürerek yeni bir parti ile yoluna devam etme kararı alan Davutoğlu’nun bugün hem siyasi hem de toplumsal meşruiyeti üzerine tartışmalar yapılmaktadır.
Bir ek olarak, her iki partinin kendi taban ve telaffuzlarına aykırı biçimde, 2023 seçimleri öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın karşısında konumlanmaları da onların siyasi ömrüne direkt tesir etti. Muhafazakar kitle açısından değerli bir sembol haline gelen Erdoğan’a, direkt hem de onun muarızları ile birlikte olmak şartıyla cephe açmak ya da yerleşik bir cepheye dahil olmak, ruhsal bir tesir yarattı. Partilerin, siyasal alanda rekabet etmekten kaçınıp CHP listelerinden parlamentoya girmeleri ve ardından özgün bir siyaset geliştirememeleri de, savlarının tersine farklı yerlere savrulduklarını da göstermektedir.
Her iki partinin yaşadığı deneyim, siyasetin net çizgiler üzerinden ilerlediği bir tabanda yeni bir arayışa girmek yerine var olan çizgide bir uğraş yapmanın daha manalı olduğunu göstermektedir. Yakın siyasi tarihimizde DP’ye tıpkı münasebetlerle muhalefet eden Hürriyet Partisi (HP) bu açıdan değerli bir örnektir. HP’yi kuran aktörler de DP’nin içinden çıkmış ve partideki birtakım siyasetleri eleştirerek yeni bir parti kurulmasının gerekliliğini ortaya koymuşlardır.
DP’den ayrılanların kurduğu HP, DP’den büyük kopmalar olacağı ve partinin vakitle iktidar olabileceğini tahayyül etmişlerdir. Ancak ne DP’den büyük kopmalar olmuş ne de HP’ye yönelik bir toplumsal teveccüh kelam konusu olmuştur. Forum dergisi üzerinden de önemli bir entelektüel takviyeye sahip olan HP, vakitle istediği karşılığı bulamamış ve 1958 yılında yapılan Kurultay’da CHP’ye iltihak kararı almıştır.
Sonuç olarak her iki partinin bugünkü pozisyonları yeni bir arayışın sonuç üretemediği gerçeğini bizlere göstermektedir. Bu açıdan bakıldığında partilerin önünde iki seçenek bulunmaktadır; Ya AK Parti’ye dönerek parti içi seçkin çabasına renk katacaklar ya da siyasal varoluşlarındaki argümanların bilakis CHP ile daha fazla yakınlaşacak bir seçeneği tercih edecekler. Olağan birinci seçeneğin gündeme gelmesi durumunda, parti önderlerinin nerede pozisyonlanacağı ve kapsama alanı içerisinde olup olmadıkları üzerine de başka bir tartışma yapılması gerekecek.
