Yıldız Holding Yönetim Kurulu Üyesi, pladis ve GODIVA Yönetim Kurulu Lideri Murat Ülker, Türkiye’nin başarılı ve tanınan hekimlerinden biri olan Prof. Dr. Osman Müftüoğlu’nun sağlıklı yaşlanma üzerine yazdığı Geç Kalma Genç Kal isimli kitabını irdeledi.

Teknolojinin ve tıbbın insan sıhhatine getirdiği yenilikler, üç basamaklı yaşlara yanlışsız ilerleyen bir ömrü mümkün kılıyor. Yakın gelecekte 100 yıl yaşamak artık bir istisna değil, norm haline gelebilir. Lakin akıllardaki asıl soru şu: Uzayan ömrümüzü nasıl geçireceğimiz konusunda da bir değişiklik vaat ediliyor mu? Daha fazlasını talep etmeli miyiz?

Günümüz tıbbı, insan ömrünü uzatmanın ötesine geçerek bu uzun yılların kaliteli ve verimli geçirilmesini hedefliyor. Uzun yaşamak, kronik hastalıklarla dolu, hastane odalarında geçen bir hayattan daha fazlasını söz etmeli. İşte bu noktada “Longevity” kavramı devreye giriyor. Yeni jenerasyon bu sıhhat anlayışı, hastalıklar ortaya çıktıktan sonra onları tedavi etmek yerine, hastalıkların önlenmesine ve sağlıklı yaşlanmaya odaklanıyor.

Türkiye’nin başarılı ve tanınan hekimlerinden biri olan Prof. Dr. Osman Müftüoğlu, yıllardır bu alandaki klinik çalışmalarını sürdürüyor ve sağlıklı yaşlanma konusundaki birikimlerini Geç Kalma Genç Kal isimli kitabında bizlerle paylaşmış. Müftüoğlu, “uzun yaşam” kavramını yalnızca hayat müddetinin artışı olarak değil, sağlıklı, enerjik ve hastalıklardan uzak bir hayat olarak tanımlıyor. Ona nazaran, gerçek sıhhat, gelecekte daha az ilaç, daha az hastane ziyareti ve daha fazla hayat kalitesi ile mümkün olabilir. Hürriyet’te yıllardır yazdığı köşeyi vakit zaman okurum, bu yazılardan gelişmelerin bir kısmına yargıcım lakin tıptaki son gelişmeler ve Müftüoğlu’nun görüşlerini derli toplu bir ortada okumak için fırsat dedim ve kitabı sizlerle buluşturmaya karar verdim. Ortaya hem tıbbın insan ömrüne getirdiği yeni bakış açılarını hem de Prof. Dr. Osman Müftüoğlu’nun tekliflerini keşfedeceğimiz aşağıdaki yazı ortaya çıktı. Uzun bir ömrü nasıl kaliteli bir hayat haline getirebiliriz. İşte sorun bu! Buyurun okuyalım.

(*) https://www.dr.com.tr/kitap/gec-kalma-genc-kal-uzun-ve-saglikli-yasamin-sirri/osman-muftuoglu/basvuru/saglik/beden-sagligi/urunno=0002142812001

Başlıktaki yer verdiğim dizeler bir Arap şaire ilişkin ve çok bilinir. Manası şu: Annen seni dünyaya getirdiğinde ağlıyordun. Etrafındaki beşerler ise seviniyor, gülüyorlardı. Öleceğin gün için o denli hoş ameller işle ki etrafındakiler sana ağlarken sen gülesin. Müftüoğlu’nun kitabını okuyunca nedense bu kelam aklıma geldi J. Sağlıklı, kaliteli ve uzun bir ömür, insanlığın en temel dileklerinden biri, hatta en doğal hakkı. Lakin çağdaş tıp, bu hayali ekseriyetle hastalıkların tedavisine odaklanarak ele alıyor. Problemler, ortaya çıkıp büyüdüğünde tahlil arayışına giriliyor; meğer asıl sorun, hastalıkları evvel engelleyerek sağlıklı bir hayat müddeti oluşturmak olmalıdır.

Müftüoğlu, “Derin Tıp” dediği bu alışılagelmiş formülü değiştirmemiz gerektiğini vurguluyor. Ona nazaran, uzun yaşamak demek, fazladan on ya da yirmi yılı hastane odalarında geçirmek manasına gelmemelidir. Zira bu durum, bizi şu güç soruyla yüzleşmeye zorluyor: “Uzun ömürlü, ileri yaştaki fakat bakıma muhtaç insanların çoğaldığı bir dünyada, bizi nasıl bir tertip bekliyor ve bunun sonuçları ne olacak?” Uzun bir ömür hayali, lakin sıhhat ve hayat kalitesiyle birleştiğinde gerçek bir mana kazanabilir. İşte bu nedenle, uzun yaşamak kadar nasıl yaşanacağına odaklanmak artık kaçınılmaz. Bu noktada Müftüoğlu bizi “sağlıklı ve uzun ömür tıbbı” Longevity (uzunömürlülük) ile tanıştırıyor: “Bu yeni yaklaşım, önceliği sıhhat bakımına vererek, sağlıklı ömür ile kronik hastalıkların başlangıcı ortasındaki kritik geçiş vaktini erken devirde belirleyerek hastalıkların ilerlemesi riskini azaltmayı ve tümüyle ortadan kaldırmayı amaçlayan tedaviler uygulayarak farklı tahliller üretmektedir.”

Bu yeni yaklaşım yapay zeka, biyoteknoloji, data tabanlı bulut teknolojilerinden faydalanarak hastalık daha kuluçka devrindeyken şahsa özel tedavi sağlıyor. Yani insanoğlu şeker hastalığı, alzheimer, hipertansiyon, kanser, obezite, romatizmal problemler üzere uygunca olağan hale gelen bu kronik hastalıklara, şahsa hastalık teşhisini konmadan müdahale ediyor olsa…

Öncelikli maksadımız ömrü uzatmak değil sağlıklı ve üretken bir ömür mühleti olmalıdır. Muharrire nazaran 100. yaş gününü kutlayan ancak kimlerle ne kutladığının farkında olmayan, günlerinin birçoklarını hastalıklarla çabayla geçiren birinin “uzun yıllar” yaşaması hiç cazip değil.

Yaşlanmak, kişinin kendine şefkatle yaklaştığı, zarafet ve bilgelik dolu bir devirdir. Çağdaş tıp odak noktasını gözden geçirmeli ve yeni, bütüncül, şefkatli ve sonuç değil sebep odaklı bir sıhhat bakımı yaklaşımını benimsemelidir.

Bu noktada Geç Kalma Genç Kal kitabı, uzun ve kaliteli bir hayat amacının yalnızca bir dilek değil, birebir vakitte sorumluluk gerektiren bir süreç olduğunu belirtiyor. Sağlıklı bir ömür için öncelikle sigara, alkol, uykusuzluk, hareketsizlik ve makûs beslenme üzere alışkanlıklardan vazgeçmek gerekiyor. Bunun yerine ise sıhhatiniz için yararlı alışkanlıkları benimsemek ve bu alışkanlıkları hayatın vazgeçilmez kesimi haline getirmek kıymetlidir.

Longevity odaklı bir hayat benimsemek, bilimsel araştırmalarla desteklenmiş ve tesiri kanıtlanmış temel prensipleri uygulamakla mümkündür. İşte bu prensipler:

1) Beslenme

Özellikle Akdeniz diyeti yüklü bir beslenme tertibi, kalori kısıtlaması ve şeker tüketiminde istikrar tutturmak kardiyovasküler hastalıkları ve şeker hastalığını güzelleştiriyor hatta önlüyor. Metabolizmayı hızlandırarak yaşlanma sürecini yavaşlatıyor.

2) Uyku

Düzenli uyku sirkadiyen ritmi düzenleyerek uzun ömrü destekliyor. Gece 7-9 saat aralığında uyuyan insanlarda kalp hastalıkları riskinin azaldığı görülmüştür. Ayrıyeten uyku öncesi mavi ışığa maruz kalmamak derin ve kaliteli uykunun olmazsa olmazı deniyor.

3) Fizikî aktivite

Günde sadece 10 dakikalık bir yürüyüş bile fizikî yaşlanmayı büyük ölçüde yavaşlatabilir. Haftada en az 150 dakika orta yoğunluklu idman ise, sıhhatinizi muhafazanın ve güçlendirmenin en tesirli yollarından biri.

4) Sauna kullanımı

Sauna kullanmak kan damarlarını genişleterek kan akışını artırır ve kan basıncını düzenler. Ayrıyeten beyin sıhhatini koruyarak demans riskini de azalttığı belirlenmiş.

5) Soğuk terapi

Soğuk terapi bedendeki kahverengi yağ dokusunu artırır. Bu yağ dokusu, bedende ısı üretmek için kalori yakarak metabolizmayı hızlandırır.

6) Uzun ömür destekleri ise şöyle:

· Omega-3 yağ asitleri: Kalp hastalığı riskini azaltır ve inflamasyonu düşürür.

· Nikotinamid Mononükleotid (NMN): Bu desteğin tertipli alınımı hücresel enerjiyi muhafazaya ve yaşa bağlı hastalıkların ortaya çıkmasını geciktirmeye yardımcı olur.

7) Zihinsel uyarım

Dil öğrenmek, zihin idmanları, okuma üzere aktiviteler bilişsel fonksiyonu artırarak demans riskini azaltır. Ayrıyeten zihinsel esnekliği artırırken bilişsel gerilemeyi yavaşlatır.

8) Güneşten korunma

Yüksek SPF’li güneş kremi kullanmak, UV ışınlarından korunmak, HEPA filtreleri kullanmak cilt kanserini önler, akciğer sıhhatini düzgünleştirir, cilt yaşlanması ve cilt hasarını pürüzler.

Tüm bu prensiplerin günlük hayatınıza nizamlı olarak entegre edilmesi, yalnızca hayat sürenizi uzatmakla kalmaz, bu süreyi sağlıklı, zinde ve enerjik geçirmenize imkan tanır. Unutmayın, kaliteli bir ömür, şuurlu tercihlerle başlar ve istikrarlı bir biçimde devam eder.

Yaşlanmak tepeye seyahattir. Yaşlanmaktan korkmak ya da reddetmek yerine, onu şefkatle kabul etmek gerekir.

Günümüzde sıhhat taramalarında nanometrik ölçümler, yapay zekâ, bulut bilişim, kuantum teknolojileri ve robotik bilim üzere yenilikçi alanlarla birleşerek sıhhat takip süreçlerini adeta kusursuz bir düzeye taşıyor. Teknolojinin sıhhatle buluştuğu bu noktada geleceğin tıp dünyası şekilleniyor!

Müftüoğlu bu alanda gelişme kaydedilen en düzgün üç yeni teknolojiyi ele alıyor: Nanoteknoloji İhtilali, Biyoteknoloji Mucizesi ve Yapay Zekâ.

Nanoteknoloji ileride ortaya çıkabilecek sıhhat problemlerinin teşhis ve tedavisi için karıncadan milyon kat küçük materyaller üretmek üzerinde çalışıyor. Bu minik teknoloji olağanüstüleri, ilerlediğinde önemli sonuçları olan damar tıkanıklığını evvelce tespit edip damar içinde biriken pıhtıları temizleyebilecekmiş.

Müftüoğlu’nun dikkat çektiği bir öteki heyecan verici gelişme ise biyoteknoloji, yalnızca hücresel seviyede değil, genetik mirasımızı, DNA’mızı derinlemesine anlamamıza imkan tanıyor. Biyoteknoloji, DNA şifremizi deşifre edip meselelerimizi teşhis ve güzelleştirmede güçlü bir imkan olarak karşımıza çıkıyor.

Tüm bu heyecan uyandırıcı yeni sıhhat gelişmelerinin ortasında olağan yapay zekâ da yer alıyor. Yapay zekâ teknolojisi sayesinde daha muteber, daha süratli ve daha ucuz sıhhat tedavileri üretebileceğiz.

Kitabın ehemmiyetle altını çizdiği nokta, hastalık bakımı odaklı tedaviyi sıhhat bakımı odaklı tıbba dönüştürmek! Müellif kronik hastalıklara dur diyebilen yeni tıp anlayışının peşinde olunması gerektiğini belirtiyor. Müellif burada okuyucuya müspet bir bakış açısı kazandırarak; “Yaşamınıza sağlıklı ve kaliteli günler eklemek için geç kalmadınız sağlıklı ömür tertibine mümkün olduğu kadar atik bir halde geçerek yaşlanma suratınızı minimumda tutabilirsiniz. Sıhhat bakımı odaklı epigenetik yaklaşımlar, genomik düzeltmeler, kök hücreler ve onların eserleriyle size yepisyeni bir hayat seyahati sunuyor,” diyor.

Müftüoğlu yaşlılık denilen yola nasıl girdiğimizi şöyle izah ediyor; gençken baş ağrısı, hafif ateş ve kırgınlıkla geçirilen bir nezleyi on günde bile atlatamayıp ağır bir zatürre ve grip olarak geçiriyorsanız, buna güzel geldin yaşlılık diyebiliriz. Pekala hayat ve sıhhat kalitesini artırmak tabir yerindeyse eksiksiz yaşlanmak istiyorsak ne yapacağız?

Her şeyden evvel hareketsiz bir hayat bir kenara bırakılmalıdır. Uzayan hareketsiz mühletler sizi insülin direnci durağına taşır, sonrası kilo alma, şeker ve daha makus yaşlanma olarak devam eder: Oturmak vücuda ihanettir.

Her ne kadar halsizlik ve yorgunluk yaşlılık periyodunun vazgeçilmezlerinden olsa da muhakkak başlı ihtimallere bakmakta yarar var. Ayrıyeten rastgele bir uyku sorunu, otoimmün bir hastalık mümkünlüğü, kronik kapalı bir enfeksiyon yahut zımnî ve sessiz ilerleyen bir kansere yakalanma mümkünlüğünü araştırmak öncelikli olarak yapılması gerekenlerdir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, yaşlanmanın tek bir sebebe indirgenemeyeceğini net bir biçimde ortaya koymuş. Metabolik ve hücresel seviyede pek çok faktör, yaşlanmak sürecini tetikliyor. Örneğin, kök hücrelerin yaşlanmasıyla birlikte mitokondri üretimini aksatan “zombi hücreler” çoğalıyor ve ürettikleri iltihap genç hücreleri de olumsuz etkiliyor. Ruhsal ve fizikî bir düşkünlük kendini gösteriyor.

Keza gelir seviyesi ne olursa olsun, yaşlanma sürecinde “ekonomik yaşlanmak” kişinin karşısına önemli bir sorun olarak çıkabiliyor. Toplumsal yaşlanma ise, zayıflayan ailevi ve toplumsal bağlara dikkat çekiyor. Büyük aile yapısının kaybolması yaşlı yalnızlığını önemli bir sorun haline getirdi.

Hormonlar da sağlıklı yaşlanmada kilit bir rol oynuyor. Örneğin dopamin, ruh halimizi ve motivasyonumuzu istikrarlar. Kortizol, gerilim reaksiyonlarını ve metabolizmayı yönetir. Tiroit hormonları, metabolizma ve güç düzeylerimizi düzenlerken bilişsel fonksiyonlara de katkıda bulunur. Bu faktörler bir ortaya geldiğinde, hayat üslubumuzu şuurlu bir halde düzenlemenin ne kadar kritik olduğunu daha uygun anlıyoruz.

Yaşam müddetinde global bir artış var. Bu nedenle gerontoloji, geriatrik tıp ve genetik üzere disiplinler birbirini tamamlayarak yaşlılık sürecini daha sağlıklı hale getirmek için çalışıyor. Bilhassa kalp ve damar hastalıkları, şeker hastalığı, hipertansiyon ve teneffüs yolu hastalıkları üzere kronik rahatsızlıklar, sıhhat masraflarının %80’inden fazlasını oluşturuyor.

İnsülin direnci, hipertansiyon, karaciğer yağlanması, obezite, alzheimer ve daha fazlasına sebep olabilirmiş.

Bu güçlü antioksidan, bağışıklık sisteminizi dayanaklar, yaşlanmayı yavaşlatır ve bedeni toksinlerden arındırır. Glutatyon kişinin yaşlılığa ve kronik hastalıklara karşı doğal savunma gücü diyebiliriz, diyen uzmanlar glutatyonu artırmak ve sıhhatimizi güçlendirmek için neler yapabileceğimizi şöyle sıralıyorlar:?

Kükürtlü Besinleri Sofranızdan Eksik Etmeyin Lahana, karnabahar, turp, sarımsak, soğan ve yumurta üzere kükürtlü besinler glutatyon üretimini destekleyen en kıymetli kaynaklardır. Bu besinleri sık sık tüketerek bedeninizin doğal savunma sistemini güçlendirebilirsiniz.

Glutatyon Zengini Besinlere Yönelin Glutatyonu artıran besinler, bedeninizin daha verimli çalışmasına yardımcı olur. Bu listedeki besinler ortasında avokado, ıspanak, brokoli ve kuşkonmaz üzere sebzeler başı çeker. Daha sağlıklı bir vücut için bu yiyecekleri günlük beslenmenize ekleyin.

Glutatyon Aktivitesini Destekleyen Antioksidanlardan Yararlanın Bedeninizdeki glutatyonu desteklemek için alfa lipoik asit, selenyum, C vitamini, Koenzim Q10 ve magnezyum üzere desteklerden faydalanabilirsiniz. Bu bileşenler, glutatyonun tesirini artırarak sizi kronik hastalıklara karşı daha dirençli hale getirir.

Glutatyon Düşmanlarından Uzak Durun Kimi ilaçlar ve ziyanlı alışkanlıklar glutatyon üretimini bloke edebilir. Parasetamol, statinler, metformin, alkol, sigara ve toksinler (örneğin cıva ve öteki ağır metaller) bu düşmanlardan bazılarıdır. Daha sağlıklı bir ömür için bu hususlardan mümkün olduğunca uzak durun.

Egzersizi Hayatınıza Dahil Edin Antrenman, sadece fizikî değil, birebir vakitte biyokimyasal bir mucizedir. Nizamlı yürüyüşler, koşu, yüzme üzere aktiviteler hem glutatyon düzeyinizi artırır hem de hayat sürenize sağlıklı yıllar ekler. Örneğin, haftada 90 dakikalık yürüyüş bile alzheimer riskini azaltabilir.

Yazar kitabın beşinci kısmında idmanın sağlıklı bir ömür için ne kadar gerekli olduğunu ve küçük tesirli idmanların yaşlanmayı yavaşlatmadaki şaşırtan gücünü ele alıyor. Glutatyon, epigenetik ve antrenman, sağlıklı bir ömür için en güçlü araçlarımızdır. Beslenmenize dikkat ederek ve sistemli antrenmanı ihmal etmeyerek önlenemez denilen genetik yatkınlıkları denetim edebilirsiniz, diyen uzmanların tavsiyelerini aşağıda sıraladım:

Beden sıhhatini korumak, uzun ve kaliteli bir ömür sürmek için küçük fakat tesirli alışkanlıklar büyük fark yaratabilir.

Yaş aldıkça, bedenimizin muhtaçlık duyduğu besinler ve takviyeler değişir. Bu nedenle hakikat destekleri seçmek, daha az hasta olmak ve daha uygun yaşlanmak için kritik kıymet taşır.

Müftüoğlu, kitabının 6. kısmında çok değerli bir gerçeğin altını çiziyor: Âlâ bir hayat yalnızca vücut sıhhatiyle değil, birebir vakitte ruh sıhhati ve maneviyatla mümkün. Sağlam bir vücut, problemli bir zihinle uzun mühlet ayakta kalamaz. Bu kısım, zihinsel ve ruhsal sıhhatin kıymetini bir defa daha hatırlatıyor. Maneviyatı ve olumlu düşünmeyi hayatımıza dahil etmenin, toplumsal alakaların hem daha sağlıklı hem de daha huzurlu bir hayat için ne kadar kıymetli olduğunu ele alıyor.

Çoğu vakit yalnızlık sakinlikle eş bedel tutuluyor, halbuki değil. Yalnızlığa bağlı oluşan gerilim hormonları kişinin vücudunda birçok kronik hastalığın tetikleyicisi. Son devirde kent hayatında derin dostluklar ve kuvvetli toplumsal bağlantılar kurmak zorlaşsa da samimi bağlar kurmak ve bu bağları sürdürmek önemli.

“İyi bir hayat için öncelik mutluluğun değil huzurun peşinde olmaktır.” diyor Müftüoğlu. Memnun olunur ancak keyifli kalınmaz. Memnunluk süreksiz ve fizikî bir durumu karşılarken huzur uzun, kalıcı bir süreçte dinlenme, mana yükleme ve vakitle bağdaşır. Huzur ruhsal olandır.

Öfke denetimini sağlamakta zorlanmak son periyodun bir öbür ruhsal sorunu. Öfke beden için bir adrenalin ve kortizol seli demek. Kalp ritmi ve teneffüs tertibini bozar ve şekeri yükseltir. Artık bildiğimiz üzere bunların hepsi bizi makus ve çabuk yaşlandırır.

Stresi törpülemek gerek, büsbütün yok etmek değil. Zira dozunda gerilim bize direnç ve güç olarak geri döner. Burada değerli olan, her vakit olduğu üzere sağlıklı bir istikrar kurabilmektir.

Kitabın bu kısmında muharrir yaşlanma seyahatinde en hassas iki organdan biri olan beyin ve beyin sıhhati üzerine eğiliyor. Beynimizde yaklaşık 100 milyar civarında nöron yani beyin hücresi bulunuyor. Ayrıyeten beynimiz oksijensizliğe ve şeker eksikliğine karşı büyük bir hassasiyet barındırıyor. 5 dakikalık bir oksijensizlikte beyin hücreleri büyük bir hasara uğruyor. Oksijen ve glikoz beynimizin olmazsa olmazı.

Bilimsel araştırmalar bu soruya yanıt verdiğinde beyin zindeliğini birinci sıraya koymamız gerekiyor. Çünkü beyin zindeliği sıhhat açısından daha öncelikli. Beynimiz uzun ve sağlıklı bir yaşama odaklandığında peşi sıra vücut sıhhati için de gerçek seçimler yapar; sistemli ve istikrarlı beslenmek, inançlı toplumsal bağlar kurmak ve olumlu bir pencereden baktığımız bir hayat sürmek. Tüm bunlar beyin zindeliğinin peşinden geliyor.

Araştırmalar gösteriyor ki 60 yaş üstü bireylerin beyinleri düşündüğümüzden çok daha pratik. Gençlikteki suratını bir ölçü kaybetse de yaş aldıkça beynin esnekliği artıyor. Bu da daha isabetli kararlar almayı kolaylaştırırken, olumsuz hislere karşı direnci güçlendiriyor: Yaşlılık, zarafet ve bilgelik çağıdır.

Yaş ilerledikçe vücudumuzun her köşesi üzere beynimiz de vaktin izlerini taşır hale geliyor. Elbette bu süreç, beraberinde kimi zorlukları da getiriyor. Mesela, damar sertliği yüzünden beyne gereğince kan ulaşamaması, demans ve alzheimer üzere hastalıkların kapısını aralayabiliyor.

Müftüoğlu, son devirde tıptaki gelişmelerin alzheimer’a karşı çabada umut verici sonuçlar getirdiğine değiniyor. Bilim insanları alzheimer hastalarına kesin teşhis konmadan tam 15 yıl evvelden riski saptayabilen kan testine dair kıymetli adımlar attıklarını açıkladılar.

Alzheimer teşhisi için kesinlikle bir uzman görüşü gerekir, lakin kendi sıhhatinizi takip edebilmek ismine dikkat edebileceğiniz kimi sorular ve durumlar vardır. Aşağıdaki liste, bu mevzuda size rehberlik edebilir.

Bağışıklık sisteminin güçlü olması, bilhassa Covid-19 salgınıyla birlikte hepimizin önceliği haline geldi. Aslında bu farkındalık, salgınlar çağında her vakit olması gereken bir tavırdı. Zira bizi virüslerden ve salgınlardan koruyacak en büyük güç, güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olmaktır.

Aşılar, bir vakitler ölümcül kabul edilen ve büyük yıkımlara yol açan hastalıkları önlemede büyük rol oynadı. İnsan ömrünün uzamasında da aşılama çalışmalarının tesiri yadsınamaz.

Egzersiz, istikrarlı ve sağlıklı beslenme, kaliteli uyku üzere hayat şekli seçimlerinin bağışıklık üzerinde olumlu tesiri artık hepimizin bildiği bir gerçek. Bunun yanı sıra doğal desteklerin de bağışıklık sistemini desteklemede değerli bir rolü vardır. Çörek otu, ekinezya, kara mürver, ıhlamur, ginseng ve pelargonium sidoides (Güney Afrika Sardunyası) üzere doğal eserler, bağışıklık dayanağı için tercih edilebilecek tesirli seçeneklerdir.

Bağışıklık sisteminizin zayıfladığından şüpheleniyorsanız, şu belirtileri göz önünde bulundurabilirsiniz:

· Sık tekrarlayan nezle ve soğuk algınlığı

· Artan ishal yahut kabızlık atakları

· Geç uygunlaşan yaralar

· Tekrarlayan kulak, boğaz ve sinüs enfeksiyonları

· Kronik yorgunluk

Bağışıklığı destekleyen vitaminler: C ve D vitaminleri.

· Huzuru Ön Planda Tutun

· Hareket Halinde Olun

· Uykuyu Önemseyin

· Beslenmeye Dikkat Edin

· Bağışıklığı Koruyun

· Belleği Güçlü Tutun

· Damar-Kas-Kemik Üçlüsüne Değer Verin

· Sosyalleşin

· Yavaşlayın

· Doğal Kalın

Sosyal medyanın hayatımızın merkezine yerleştiği bu devirde sıhhat okuryazarlığı, en az iktisat okuryazarlığı kadar kıymetli bir marifet haline geldi. Sıhhat hakkında hakikat bilgiye ulaşmak ve şuurlu tercihler yapmak hem bugünkü hayat kalitemizi hem de ileride nasıl yaşlanacağımızı belirliyor.

Müftüoğlu yanlışsız sıhhat desteklerinin, uygun vakitlerde, yanlışsız müddetlerde ve hakikat kombinasyonlarla kullanıldığında, düzgün yaşlanma gayesine ulaşmamıza nasıl katkı sağlayabileceğini anlatıyor. Müftüoğlu da bu doğrultuda, muhakkak desteklerin ehemmiyetine dikkat çekiyor. Sağlıklı ve kaliteli bir ömür için bu bilgileri rehber edinmek, hepimizin öncelikleri ortasında yer almalıdır.

Probiyotikler, bedeni hastalıklara karşı koruyan ve bağışıklık sistemini destekleyen güçlü müttefiklerdir. Sağlam bir probiyotik istikrarınız yoksa, zayıf bir bağışıklık sistemiyle birlikte gaz, şişkinlik, kabızlık ve ishal üzere sıkıntılar yaşamanız kaçınılmaz hale gelebilir. Bu durum, keyifli bir yaşlılık sürdürmeyi de zorlaştırır. Bu yüzden, kaliteli ve sağlıklı probiyotik destekleri seçmek ve muteber firmalardan temin etmek büyük kıymet taşır.

Yani kitaptan anladığım yaşlanmak, hepimizin deneyimleyeceği doğal bir süreç, lakin daha uygun ve sağlıklı yaşlanmak, daha fit ve formda olmak, bu süratli dünyada hepimize sunulmuş bir fırsat. Unutmayın, yaşlanmak durdurulamaz, fakat gerçek yaklaşımlarla yönetilebilir. Müftüoğlu’nun da belirttiği üzere, tıp biliminin sunduğu imkanlardan faydalanarak, kronik hastalıkları ileri yaşlara ertelemek mümkün.

Osman Müftüoğlu sağlıklı yaşlanmanın dört temel kuralını “beslenme, uyku, antrenman ve huzur” olarak tanımlıyor ve bu dörtlüyü takip ederek, uzun yıllar kaliteli, sağlıklı ve şuurlu bir hayat sürebileceğimizi vurguluyor.

(*) Önemli not: Size okuduğum bir kitaptan notlar aktardım ve farkındaysanız deneyim ve yorumlarımı gizli tuttum. Çünkü sıhhat önemli bir husustur; uzmanlık ve ehliyet gerektirir. Lütfen sıhhatiniz için konusunda uzman bir doktora danışınız. Kendi kendinize okuma, araştırma yapmayınız. Şayet hekiminizle memnun değilseniz, konsültasyon (**) isteyebilirsiniz. Hatta hekiminizi değiştirebilirsiniz.