Hâfız Esed, 1970’de Baas Partisi içinde bir darbe tertip ederek Suriye’de iktidara tek başına el koyduktan sonra, ülkenin Sünnî çoğunluğu içinden birtakım isimleri devşirip gücünü pekiştirdi. Esed, Nusayrî azınlığa mensup bir subay olarak Suriye üzere bir ülkeyi direktörün tek yolunun Sünnîlerle işbirliğinden geçtiğini fark etmiş; buna karşılık, kimi Sünnîler de yeni rejimin imkânlarından faydalanabilmek için Baas’la masaya oturmaları gerektiğini görmüştü. Böylelikle, Suriye’nin sonraki on yıllarına damgasını vuran stratejik bir ittifak meydan geldi.
Suriye’nin yakın tarihini şöyle üstünkörü okuyanlar bile, rejimin çatısı altında vazife alan şu Sünnî isimleri kesinlikle hatırlayacaklardır:
1972’den 2004’e kadar savunma bakanlığı vazifesini yürüten Mustafa Abdulkâdir Talas (1932-2017). Humus’un önde gelen ailelerinden birine mensup olan Talas, Hama Katliamı (1982) da dâhil olmak üzere, Suriye’de Sünnîlere yönelik bütün kıyımlarda aktif rol oynadı.
1984’ten 2005’e kadar cumhurbaşkanı yardımcısı olarak misyon yapan Abdulhalîm Haddâm (1932-2020). Banyaslı bir aileden gelen Haddâm, cumhurbaşkanı yardımcısıyken tıpkı vakitte Lübnan’da devam etmekte olan Suriye işgaline nezaretten de sorumluydu.
1984’ten 2006’ya kadar dışişleri bakanlığı, 2006-2014 arasında da cumhurbaşkanı yardımcılığı yapan Fâruk el-Şara (d. 1938). Der’alı olan el-Şara, Suriye’nin İsrail’le müzakere süreçlerinde rol oynamış, Madrid Barış Konferansı’na (1991) katılarak konuşma yapmıştı.
2003’ten 2011’e kadar başbakanlık koltuğunda oturan Muhammed Nâcî el-Itrî (d. 1944). Halepli bir ailenin çocuğu olan Itrî, üniversite eğitimini Hollanda’da tamamladığı için İngilizce, Fransızca ve İspanyolcaya da hâkimdi.
2012’den 2020’ye kadar dışişleri bakanlığını yürüten Velîd Muhyiddîn el-Muallim (1941-2020). Şamlı bir aileden gelen Muallim, 1964’den itibaren ortalarında İngiltere’nin de bulunduğu bir dizi dış misyonda diplomat olarak çalışmıştı.
Bunların haricinde, Baas rejimiyle on yıllar boyunca yol yürüyen ve üst seviye görevler alan bir Sünnî şahsiyet daha var ki, en dikkat cazibeli ve çarpıcı hikaye de ona ilişkin: Necâh Attâr.
Necâh Attâr, Osmanlı devrinde Şam’da öne çıkmış isimlerden âlim ve fakih Muhammed İstek Attâr’ın (1873-1953) üç kızının en büyüğü olarak 1933’te dünyaya geldi. Tıpkı vakitte divan sahibi bir şair olan babasının terbiyesi altında büyüyen Necâh, 1954’te Şam Üniversitesi’nde edebiyat okuduktan sonra İngiltere’ye giderek Edinburgh Üniversitesi’nde Arap edebiyatı alanında doktora yaptı. Suriye’ye dönünce bir mühlet mütercim-tercümanlıkla meşgul olan Attâr, Baas Partisi’ne intisap ederek -aldığı eğitimin de etkisiyle- süratle yükseldi. 1976’da Hâfız Esed tarafından kültür bakanlığına atanan Necâh Attâr, bu misyonda 2000 yılına kadar kaldı. 2006’da cumhurbaşkanı yardımcılığına getirilen Attâr, 8 Aralık günü Baas rejimi düştüğünde resmen hâlâ bu vazifedeydi.
Necâh Attâr’ın hikayesini temel sıra dışı yapan şey, ağabeyi İsâm Attâr’ın (1927-2024), Suriye Müslüman Kardeşler Teşkilâtı’nın (Suriye İhvânı) genel başkanı olmasıydı. 1961’de Suriye İhvânı’nın liderliğini üstlenen İsâm Attâr, 1963’te Baas tarafından ülkeye girmesi yasaklanınca sürgüne gitmiş, ömrünü de Almanya’nın Aachen kentinde tamamlamıştı. Necâh Attâr, Suriye rejiminin 1980’ler boyunca İhvân’a uyguladığı kıyım sırasında daima resmî vazifelerde ve göz önündeydi. 17 Mart 1981’de, ağabeyinin hanımı Benân Tantâvî, Aachen’deki meskenlerinde Hâfız Esed’in Şam’dan gönderdiği bir suikast timi tarafından feci halde öldürüldüğünde de keza… Necâh Attâr’ın, tüm bu hadiselerden duygusal manada hiç etkilenmediği, bilakis ideolojik açıdan Baas’la son derece derin bir birliktelik içinde bulunduğu kaydediliyor.
Baas rejimi devrildikten sonra Şam’daki meskenine çekilen Necâh Attâr, yaptığı yazılı bir açıklamayla Suriye’de bir devranın kapandığını, artık yeni ve dinamik jenerasyonların ülkeyi yöneteceklerini vurguladı. Bunu yaparken, Suriye’nin yeni yönetimcilerinin 91 yaşındaki bir kadıncağızdan intikam almayacaklarının inancı ve rahatlığı içindeydi elbette.
İsâm Attâr, 3 Mayıs 2024’te 97 yaşında vefat etmişti. Son nefesine kadar Baas karanlığıyla savaşmayı sürdürdü. Vefatına dek, Suriye’ye bir gün özgürlüğün geleceğini savundu. Keşke bugünleri görebilseydi…
