Hem emekçi hem de patron akıllı, adil, vicdanlı, merhametli olsalardı fiyatın, bu ikili tarafından özgür pazarlık ile belirlenmesi en uygun yol olurdu; zira her işe, vakte, coğrafyaya, genel ve özel ekonomik duruma… nazaran âdil fiyatın farklı olması gerekirdi.
Niçin devlet fiyatı belirlemeye mecbur olmuş?
Çünkü:
Ya patronun hâkim olduğu durumlarda adil ve vicdanlı olmayan patronlar emekçinin hakkı olan fiyatı vermemiş, onun muhtaçlığını (işe muhtaç olmasını) istismar ederek hakkını değil, en azını verip çalıştırma yolunu seçmişlerdir yahut personellerin bir halde (mesela sendikalaşarak, demokratik baskı yollarını kullanarak) duruma hâkim olduğu vakit ve yerlerde çalışanlar, hak ettiklerinden daha fazlasını, çalıştığı işin devamını mümkün kılmayacak ölçüde fiyatı talep etmişlerdir.
Devlet, (işçi temsilcilikleriyle pazarlık yaparak belirlediği taban fiyattan daha fazlasını veren patronu sınırlamamıştır, özel durumuna nazaran ve isteği ile istediği kadar fiyat vermesini hür bırakmıştır; lakin bunu yapan yahut yapabilen patronlar devede kulak kabilinden azdır.
Bu durumda sorun, bir tarafta maaş, öbür tarafta fiyat, çalışanın geçimine yetmediği ve kasvete düşürdüğü vakit ortaya çıkıyor.
Şöyle bir parantez açalım:
Diyoruz ki;
Nesilleri korumak için aileye, ailenin okul olabilmesi için konutta kalan, yeterli yetişmiş anneye gereksinim var.
Kadın, geçim meşakkati dışındaki makul ve yasal sebeplerle de vazife alır yahut çalışır; bu diğer bir mevzu.
Geçim problemi yüzünden çalışmaya mecbur olan bayan burada benim bahse bahis ettiğim bayandır.
Evet, bir yandan bu türlü diyor, öte yandan sırf erkeğin çalışması ve elde ettiği gelir ile geçim mümkün olmadığı yahut külfetli olduğu halde bu sıkıntıya (duruma) deva aramıyorsak çelişki içindeyiz demektir.
Bir yandan adaletten, kardeşlikten, merhametten kelam ediyor, başka yandan geçim sorununa sebep olsa bile -dengeleri bozmadan daha fazlasını vermek mümkün olduğu halde- fiyatın en azını veriyorsak tekrar çelişki içindeyiz demektir.
“Komşusu aç iken tok yatmak yok”, âmennâ.
Ama açlık kavramını yanlışsız tanım etmek de koşuldur.
Elbette sözün kelamlık manasıyla aç varsa onunla ekmeğini bile paylaşmak Müslümanın, Müslüman değilse vicdan ve merhamet sahibinin yapacağı şeydir, bunda kuşku yok, tartışma da olamaz.
Açlıktan bir üstü, “aç değil lakin geçim ıstırabı çekiyor” olmaktır. Geçim kahrı, insanın içinde bulunduğu ekonomik, toplumsal ve kültürel kurallara nazaran sahip olması gereken taban eşya ve paraya sahip olamaması demektir.
İşte bunu da temin etmek, âdil bir toplumun görevidir.
-Nasıl temin edecek?
-Çalıştıran mı verecek?
-Devlet mi verecek?
-Sivil toplum mu verecek?
Kısa karşılığım:
Külfeti, vazifeyi üçü paylaşacaklar.
Paylaştırmayı da devlet, kanunlarla yapacak.
Çalıştıran ve devletin yapacağını kanunla belirlemek mümkündür ve makuldür.
Sivil toplumun yapacağına gelince:
Bunu bir öbür yazıda biraz daha genişçe ele almam gerekiyor.
