Suriye’de Halep’ten Şam’a kadar yol boyunca belirli ki hava hücumuyla vurulmuş yolun kenarına çekilmiş çok sayıda askeri yahut sivil aracın yanından geçerek ilerliyorsunuz. Yolda hızlı gidiyorsanız tekrar roketler münasebetiyle oluşmuş çukurlara dikkat ederek ilerlemek zorundasınız. Bunlar telafisi sıkıntı şeyler olmayacak tabi.
Kıymetli olan zincirlerinden kurtulmuş, özgürlüğün havasını solumayı sağlayan bir iklimin kısa bir müddet içinde oluşmuş olması.
Yol boyunca geniş, ekili zeytin, fıstık ve meyve ağaçlarından oluşan bakımlı tarım yerleri dikkat çekiyor.
Başta Halep ve Şam’da rastgele bir sokakta, bir lokantada yahut mescitte Türkçe konuşan birileriyle karşılaşmak çok olağan durumlardan biri.
Türkçe’nin bu yaygınlığı kuşkusuz yolu Türkiye’den 13 yıl içinde geçmiş 6 milyon Suriyeli hasebiyle çok olağan lakin bunu alanda görmek ve yaşamak apayrı bir şey. Kendinizi adeta bir Güneydoğu kentinde üzere hissediyorsunuz.
Kürtçe yahut Arapça birçoğunun anadili ancak beşerler Türkçe de bilir.
Suriye’de bu durum gündelik kültürel hayatın normali haline gelmiş bulunuyor.
EVE DÖNÜŞ, LAKİN BİREBİR İNSAN OLARAK DEĞİL
Yolda yürürken İstanbul’dan, Ankara’dan, Gaziantep’ten daha evvel görüştüğümüz, tanıştığımız Suriyeli birçok beşerle karşılaşabiliyoruz.
Büyük çoğunluğu son birkaç gün içinde gelmiş olanlardan, bir kısmı da daha evvelden Türkiye tarafından oluşturulmuş inançlı bölgelere yerleşmek üzere gelip yerleşmiş olanlardan.
Şimdi hepsi 13 yıl evvel terk etmek zorunda kaldıkları meskenlerine dönmüş oluyorlar lakin birebir formda, tıpkı şahıslar olarak, birebir donanımlara sahip olarak değil.
Arada yaşamış oldukları 13 sene onlardan çok şey götürdüğü üzere çok şey de katmış. Yeni bir ufuk, yeni bir vizyon, yeni bir kişilik, ek lisanlarla de olsa hepsi bir “
eve dönüş
” heyecanını büyük bir memnunlukla yaşıyor.
Bu mutluluğa yakından şahit olmak için bile tam da bu vakitte buraya gelmeye bedelmiş.
Bu beşerler Türkiye’deki yahut öteki ülkelerdeki alakalarını de buraya kaçınılmaz olarak taşıyorlar.
En fazla bulundukları Türkiye’den daha fazla bağ taşımaları da mukadder.
Bunun kuşkusuz Suriye’nin tekrar inşasında Türkiye’nin nasıl bir role sahip olacağı sorusunun karşılığını oluşturacağı çok açık. Daha şimdiden Halep’te, Şam’da döviz ofisleri ihtilalden çabucak sonrasından itibaren başlamak üzere Türk lirasının en çok kıymet gören para ünitesi olmaya başlamış. Burada Türk lirasıyla rahatlıkla alışverişinizi yapabiliyorsunuz artık. Türk lirasının tedavül alanının Suriye’nin tamamına bu halde genişlemesinin Türk İktisadına nasıl bir tesiri olacak, uzmanlar yorumlasın artık.
HİCRET DENEYİMİ MEDENİYET İNŞASI İÇİN BİR DONANIM
Eve dönüş deneyimi yaşayan bu insanların yeni bir ülke, yeni bir toplum, hatta yeni bir medeniyet inşa etmek için nasıl bir büyük imkân yakalamış olduklarını biraz tarih okuyan bilir aslında.
Bu çeşit acı muhaceret deneyimleri yeni medeniyet inşalarında çok değerli bir rol oynamıştır tarih boyunca.
Hicret
Kur’an’da da verimli, bereketli bir macera olarak nitelenir ki tarihi sosyolojinin bütün bilgileri bu durumu teslim ediyor.
İbn Haldun
’un
da bütün yaklaşımını ağırlaştırdığı bu boyutun ışığında, artık diyebiliriz ki, Suriye örneğinde biz bu yeni medeniyetin doğuşuna şahit oluyoruz.
TARİHİN HAKİKAT YANINDA YER ALAMAYANLAR
Bu medeniyetin inşasında Türkiye’nin rolü herkes tarafından her yerde ve her vakit takdir edilecektir.
Şimdiye kadar Suriye’de yaşanmış olan bu uzun sürecin bütün gelgitlerinde Suriye’den beşerler dalga dalga kaçmak zorunda kalmıştır. Bu süreçlerde rol oynayanlar rejimin yanı sıra İran, Rusya ve ABD idi. Bunların Suriye’deki bütün müdahalelerinde Suriye halkı topyekûn büyük ve ağır bedeller ödemek zorunda kaldı. Bir tek Türkiye’nin müdahalesinde halk çok keyifli, kendi meskenlerinde, kendi kentlerinde, kendi meydanlarında topyekûn, sevinç şovlarıyla kutlamalar yapıyor, dışarıya kaçmış olanlar ise artık meskenlerine dönmeyi düşünürken, yeni durumda meskenlerini terk etmek zorunda kalan hiç kimseye de rastlanmıyor. Başlı başına bu durum bile tarihin hakikat yerinde kimin yer aldığını göstermeye yetiyor.
İslam İhtilali argümanıyla ve Siyonizme karşı direniş cephesi kurmak ismine yıllarca burada Suriye halkına karşı mücrim rejimin yanında duran İran’ın Suriye halkına kazandırdığı ne oldu?
İlk fırsatta hem Hizbullah’ın hem de İran’ın bütün çıkarlarını az bir değere İsrail’e satmakta tereddüt etmeyen, son menfaatini de bu yolla devşiren Esed’in ona sağladığı şey ne oldu günün sonunda? Esed uğruna feda ettiği onca maddi çıkarı bir yana bırakalım, İslam İhtilali ismine bütün savlarını buraya gömmüş olmadı mı? Sednaya’da yahut hesapsız, sayısız diğer yerlerde ortaya çıkarılan toplu mezarlar, yaşanmış insanlık dışı katliamlar, azaplar yalnızca Esed’e mi yazılıyor şu anda?
Merce Meydanı’ndaki kulenin duvarlarına artık Esed vaktinde yakınlarını arayan insanların astıkları afişlerle dolmuş vaziyette.
Kulenin dört duvarı insan uzunluğunun erişebileceği yere kadar tıka basa dolu ve bu fotoğrafların hepsi yalnızca bir hafta içinde asıldı. Daha evvel yakınlarını kaybetmiş insanların onları sorma cüreti bile olmuyordu. Yalnızca bu imaj bile Suriye’de son 61 yılda neler yaşanmış olduğunu anlatmaya yeterken bu yaşananlardan Esed’i desteklemiş olanların elbette çıkaracakları bir pay de olacaktır. Bunlar yaşanırken Esed’le dayanışma içinde burada bulunan İran, Rusya ve ABD ve öbür kardeşlerinin hepsi bunların cürüm iştiraki töhmetinden hiçbir vakit kurtulamayacaklardır.
EMEVİ CAMİİ ARTIK TAM DA AHVALİNİ CAMİ
Emevi Mescidine her gittiğimizde gördüğümüz görünüm başlıbaşına anlatılmaya paha.
Cami tam da ismiyle müsemma, cami, yani toplayıcı, biraraya getirici, buluşma noktası, fakat artık bir kutlama ve bayram alanı. Mescitte bütün vakit namazlarında hiç azalmayan kalabalık süreksiz midir sanki diye soruyorum Türkiye’den tanıdığım ve burada karşılaştığım Suriyeli bir öğrenciye. Bu kalabalığın olağan ki bugünlerde biraz olağandışı olduğunu söylüyor. Ne yazık ki, bu Cami yıllarca rejim tarafından sünnilere vakit namazlarının dışında kapalıydı ve buraya gelmenin verdiği hiçbir heyecan yoktu.
Buna karşılık İranlılar için Caminin geniş avlusu bir Şii şov meydanı haline getirilmişti. Onlar için hiçbir kısıtlama yoktu
. Emevilere olan tarihi düşmanlıkları münasebetiyle da bunu bir dini kazanım sayıyorlardı. Mescide bu ilgi insanların bu karanlık günlerden, bu rejim zindanından kurtuluşlarının coşkulu bir sevinç tabiri, bir şükür edası.
Cami’de tekrar Türkiye’de muhacir olarak tanıdığınız birçok Suriyeliyle karşılaşabiliyorsunuz.
Süratle dönmüş ve soluğu Emevi Mescidinde almış. Şahsen tanımadığım ama
Yeni Şafak Arapça, aljazeera.net
teki yazılarımdan yahut bir formda tanıyanlar geliyor, birlikte bu büyük fethi tebrik ediyor, bir arada fotoğraf çekiyorlar.
FOTOĞRAF HERMENÖTİĞİ
Bazıları çekilen fotoğrafları da yayınlıyorlar.
Tam da burada galiba bir açıklama yapmak gerekiyor. Siyasetçi yahut biraz tanınan biri olmanın beraberinde getirdiği yeni fotoğraf kültürünün yahut adabının bir sonucu.
Beraber fotoğraf çektirme talebine olumlu karşılık vermek insanlara yapılabilen en kolay ve tahminen en ucuz ikramdır.
Talebe olumsuz karşılık vermek birden fazla sefer kendine mahsus bir cimrilik, hatta nezaketsizlik sayılır. Tartışılır tabi, üslubu, imkanları ve yolları itibariyle.
Ama siyasetçilerin fotoğraf kadrajında birlikte bulundukları şahıslar hasebiyle maruz kaldıkları istenmeyen durumlar da oluşabiliyor.
Nitekim, Mısır medyasında Ahmet al-Şara ile çektirdiğimiz bir fotoğraf yanımızdaki bir Mısırlı şahıs hasebiyle çok önemli birtakım hassasiyetleri uyandırmış. Mısırlı muhaliflerin Suriye ihtilali üzerinden Mısır’a da bir ihtilal yolu bulma niyetini gösteriyor üzere manalar çıkarılmış. Açıkçası bu çıkarımlar ve bu yayınlar beni ziyadesiyle şaşırttı. O fotoğraf büsbütün bahsettiğim stilde doğaçlama bir yolla çekilmiş ve benim bilgim dışında yayınlanmıştır.
Bilakis benim Yeni Şafak için kendisiyle yaptığım mülakatta al-Şara özellikle Suriye’nin öbür ülkelerle alakaları konusunda büsbütün barışçıl ve büsbütün diyalog ve işbirliğine dayalı bir yol takip edeceğini söylemişti, bunu da aktardım.
Açıkçası bu karşılık şu açıdan çok değerliydi: Onun geçmiş çaba tecrübesi Nusra’dan HTŞ’ye geçtiğinde aslında büsbütün Suriye’ye, yani kendi ülkesini zalim ve insanlık dışı bir rejimden özgürleştirme maksadına odaklanmıştı.
Bu onun bu saatten sonra öteki ülkelerin uğraşlarıyla ilgisi kalmadığının ilanıydı. Doğrusu bu ona tıpkı vakitte sonuna kadar haklılık ve meşruiyet veren bir tercihti.
Şimdi ise
Suriye’de muvaffakiyete ulaştığı durumda kendi ülkesinin bir dolu sorunu varken diğer ülkelerin içişleriyle uğraşmak üzere bir yola girmeyeceğini şahsen kendisi söylüyor. Buna elbette ve özellikle Mısır da dahil.
Esasen Türkiye ile Mısır ortasındaki mevcut diyalog ve yakınlaşma ortamında onun diğer bir siyaset takip etmesi de mümkün görünmüyor.
Zira hem Suriye’nin tekrar inşasında en büyük dayanak Türkiye hem de kendisi Mısır ve Suudi Arabistan olmaz üzere hiçbir ülkenin dayanağından asla müstağni değil.
Gördüğümüz ve kendisiyle konuşmalarımızdan anladığım kadarıyla savaş yorgunu bir Suriye halkına şu andan sonra yeni maceralara sokmak üzere bir niyeti yok Şara’nın. Bunu da şu mülakatımızda zikrettiği şu kelamlarında açıkça tabir etmişti esasen: Bunun ötesinde bütün İslam dünyasının problemlerini çözmek üzere, gücümüzün üstünde ve bizi asıl halkımıza karşı sorumluluğumuzdan alıkoyacak işlere girişmeye niyetimiz yok. Ülkemizin faydasına olacak halde bütün ülkelerle münasebetlerimizi kurmaya ve geliştirmeye çalışacağız.
