Ukrayna savaşı öncesinde Avrupa Birliği’nin (AB) en büyük doğal gaz tedarikçisi pozisyonunda bulunan Rusya, yaklaşık 50 yıl süren boru sınırı yatırımlarıyla 2022’ye kadar AB’deki pazar hissesini yüzde 40’a kadar çıkarmıştı. Savaş kaynaklı yaptırımlar nedeniyle müşterilerini ABD, Katar üzere sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedarikçilerine ve üretimini artıran Norveç’e kaptıran Rusya, geçen yıl AB’ye yaklaşık 15 milyar metreküp doğal gaz sevk ederken, kelam konusu hacim 2021’de 201,7 milyar metreküp düzeyindeydi.
Rusya’da boru sınırlarıyla doğal gaz tedarikinde inhisar pozisyonunda bulunan Gazprom’un AB’deki ana müşterilerinden geriye Macaristan ve Slovakya kalırken, iki ülke de sevkiyatın devam etmesi için teşebbüslerde bulunmaya devam ediyor. Son olarak Slovakya Başbakanı Robert Fico 22 Aralık akşamı Moskova’ya gelerek doğal gaz sevkiyatı konusunu görüşmek üzere Kremlin’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le bir ortaya geldi. Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Peter Szijjarto da Rus gazının Macar iktisadının istikrarı için kritik değere sahip olduğunu kaydetti.
Vladimir Putin
Öte yandan, Ukrayna geçen yıl AB ve Moldova’dan yaklaşık 5 milyar metreküp doğal gaz ithal ederken, kelam konusu gazın kıymetli kısmını bilakis akış usulüyle Rusya’dan alınarak ülkeye geri sevk edilen Rus gazının oluşturması da dikkati çekiyor.
Volodimir Zelenski
Sovyetler Birliği devrinde inşa edilen Urengoy-Pomari-Ujgorod Boru Sınırı, Sibirya’nın batısında çıkartılan doğal gazı Avrupa’ya Ukrayna üzerinden sevk etmek üzere Rusya’nın Suca kentine taşıyor. Ukrayna üzerinden Slovakya’ya uzanan çizgi, Macaristan’a da buradan sevkiyat sağlıyor. Avrupa’ya giden Rus doğal gazının üçte birinin geçtiği Sohranivka dağıtım noktasında sevkiyat, Ukrayna tarafından Mayıs 2022’de durdurulurken, gaz sevkiyatı yalnızca Suca noktasından devam ediyor.
Ukrayna’nın kelam konusu mukavele sayesinde yılda 1 milyar dolar, Gazprom’un ise yılda 3 milyar dolardan fazla gelir elde ettiği iddia ediliyor.
Rus gazını Avrupa’ya taşıyan ana boru çizgileri Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa atıl duruma düşerken, Ukrayna’dan sevkiyatın durması halinde tek güzergah olarak Türkiye ön plana çıkıyor.
TANAP üzerinden bugüne kadar Türkiye’ye 29 milyar metreküp, Avrupa’ya 38 milyar metreküp gaz ulaştı.
Türkiye’de bulunan bir başka değerli boru çizgisi TANAP ile de bugüne kadar Türkiye’ye 29 milyar metreküp, Avrupa’ya 38 milyar metreküp gaz ulaştı.
Öte yandan, Türkiye’de bir doğal gaz merkezinin kurulmasına yönelik istişareler de Rus ve Türk yetkililer ortasında devam ediyor.
Halihazırda Batı Çizgisi ve Mavi Akım üzerinden de Rus gazı sevkiyatı devam ederken, Türkiye, İran doğal gazının da müşterisi pozisyonunda. Türkiye’nin teşebbüsleriyle, Türkmenistan gazının Azerbaycan üzerinden, Katar gazının da Suriye üzerinden sevkiyatı da geleceğe yönelik projeler ortasında yer alıyor.
Rusya’nın en büyük doğal gaz şirketi Gazprom, 1999’dan bu yana birinci kez geçen yılı ziyanla kapatırken, şirket Avrupa’da yaşadığı pazar kaybını karşılamak için ihracat pazarlarını çeşitlendirmeye çalışıyor.
Ukrayna üzerinden sevkiyatı da durursa alternatifleri daha da azalacak olan Gazprom, ihracat önceliğini dünyanın en büyük ikinci iktisadı Çin olarak belirledi.
Gazprom, geçen yıl yaklaşık 430 milyar metreküp doğal gaz tüketen Çin’e Sibirya’nın Gücü boru sınırı üzerinden 22,7 milyar metreküp doğal gaz ihraç etti.
Türkiye güzergahının geliştirilmesi için de çalışmalar yapan Gazprom, Türk yetkililerle Marmara Bölgesi’nde bir doğal gaz merkezinin kuruluş sürecinde de yer almak istiyor.
Rus başkan Putin, Rusya’nın doğal gazda LNG kapasitesini artırarak daha fazla kelam sahibi olmasını isterken, ABD’nin yaptırımları yüksek teknoloji yatırımları gerektiren bu alanda ülkenin ilerlemesini zorlaştıran bir öbür öge olarak ön plana çıkıyor.
