Gazete 24 Saat

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Ekonomi
  4. »
  5. ‘Tehâfüt ve Geleneği’
Ekonomi

‘Tehâfüt ve Geleneği’

adminn adminn -
18 0

Tehâfüt

, ’bir obje üzere bi’l-ihtiyar peyderpey düşüşmek manasınadır. Ekseriya şerr konusunda kullanılır; pervanenin çerağa tehâfütü gibi’ (Kâmusu’l-Muhît Tercümesi).
Entelektüel ortamda (anlama ve anlamlandırma düzeyinde) tehâfüt dendiğinde akla birinci gelen

İmam Gazâlî

’nin (rahimehullah)

Tehâfütü’l-felâsife

isimli yapıtıdır.
Gazâlî, yapıtına verdiği bu isimle onu ilmen, felsefecilerin birer

kelebek

insiyakıyla ışığına düşüşdükleri/üşüşdükleri ve hasebiyle kanatlarını yaktıkları yani öldükleri bir çerağ/kandil/mum olarak konumlandırmıştır.
Böyle güçlü bir

iddia

nın hem taraftarlar hem de muarızlar kazanarak yeni vakitlere taşınması doğal olduğundan Tehâfüt de böylelikle düzünden ve aykırısından işleyen bir

geleneğe

ad olmuş; böylelikle kelam konusu geleneğin incelenmesi de ilgili birçok kitabın incelenmesi manasına gelmiştir.
Nitekim

Ömer Faruk Erdoğan

‘ın

Tehâfüt ve Geleneği

–Müellifler, Eserler, Meseleler adlı kitabı kelam konusu stilin son örneği olarak geçtiğimiz ay

Ketebe Yayınları

’nca okurlara sunulmuştur. Biz de Erdoğan’ın incelemesi sayesinde bu yazımızda daha birkaç kitabın yayım bilgisini ileteceğiz.

Erdoğan, Tehâfüt ve Geleneği isimli incelemesinin İkinci Bölümü’nde, kelam konusu gelenekle direkt temaslı olarak Kutbüddin er-Râvendi, İbn Rüşd, Alâeddin Ali et-Tûsî, Muslihuddin Hocazâde, Hakim Şâh el-Kazvinî, Kemalpaşazâde, Muhyiddin el-Karabâği, Abdu’l-vehhâb Çelebi, Yahyâ Nev’i Efendi, Mehmed Emin Üsküdâri, Hasbî Süleyman Efendi’nin yapıtlarını ve bağları itibariyle de Takıyyüddin İbn Teymiyye, Abdurrahmân el-Câmi, Molla Lutfi, Mestçizâde Abdullah Efendi ile Mûsâ Kâzım Efendi’nin ilgili yapıtlarını ele almıştır.

Okurlarımızın kolaylıkla erişebilecekleri birinci tehâfüt’ün yayım bilgisi şöyledir:

1-Gazâlî, Tehâfütü’l-felâsife –

Filozofların Tutarsızlığı

, trc.: Mahmut Kaya – Hüseyin Sarıoğlu, YEK Başkanlığı, İstanbul 2014
2-Mehmet Emin Üsküdarî, Telhîsu Tehâfüti’l-Hukema –

Tehâfüt Özeti

, trc.: Kâmuran Gökdağ; YEK Başkanlığı, İstanbul 2014
3-Hasbî Süleyman Efendi’nin,

Terceme-i Tehâfütü’l-Felâsife li-İmâmi’l-Gazzâlî

, Latinize eden: Hikmet Akpur, İBER, İstanbul 2022

Tehâfüt’le ilgili çarçabuk ulaşılabilecek alakalı kitaplardan kimileri şunlardır:

1-Gazzâlî, Makâsidü’l-Felâsife –

Filozafların Maksatları

, trc.: Cemalettin Faziletçi, Endülüs, İstanbul 2021
2-İbn Rüşd, Tehâfütü’t-Tehâfüt –

Gazzâlî’ye Reddiye

, trc.: Kemal Işık – Mehmet Dağ, Ankara Okulu, Ankara 2021
3-İlhan Kutluer,

Akıl ve İtikad

Kelâm-Felsefe Münasebetleri Üzerine Araştırmalar, İz, İstanbul 1996;

Yitirilmiş Hikmeti Ararken

, İz, İstanbul 2012; Gazzâlî ve İdeoloji, ‘

Gazzâlî Konuşmaları

’ içinde, Küre, İstanbul 2012
4-Zeynep Gemuhluoğlu,

Teoloji Olarak Yorum

-Gazzâlî ve İbn Rüşd’de Te’vil, İz, İstanbul 2010
5-Gulâmhüseyin İbrahimî Dînâni,

İslam Dünyasında Felsefî Niyetin Serüveni,

trc.: Tahir Uluç, Ketebe, İstanbul 2019
6-Frank Griffel,

Gazâlî’nin Felsefî Kelâmı

, trc.: İbrahim Halil Üçer – Muhammed Fatih Kılıç, Kalsik, İstanbul 2021
7-İsmail Hakkı İzmirli,

Âlim ve Mütefekkir İmâm Gazzâlî

, haz.: Muhammet Çınar – Nedim Aydın, Endülüs, İstanbul 2022
Mehmet Emin Üsküdarî Telhîs’nin mütercimi

Kâmuran Gökdağ

’ın “…İlk tehâfüt kitabını yazma önceliğine sahip olan düşünür Gazzâli olsa da İslam dünyasında bir tehâfüt geleneği oluşmasının

İbn Rüşd

ile başladığını” söylemesine ve gerek Erdoğan’ın zikrettiği müelliflerden kimilerinin gerekse bizim zikrettiğimiz İbrahimî Dînâni’nin Şiî oluşlarına dikkat çekerek, tehâfüt geleneğinde asıl muarızların ya da muhaliflerin de -İbn Rüşd’ten daha çok- Batıniler olduğunu belirtmemiz gerekir.

Zira Şiî/Batıniler’in akidevî saçmalıklarını ürettikleri en kullanışlı alan ideolojidir ve bu sebeple ilgili müelliflerin kendilerini Gazâlî’nin Tehâfüt çerağında can veren kelebekler üzere hissetmeleri olağandır.

Bu bilgileri iletmemize sebep olan Erdoğan’ın incelemesine tekrar dönecek olursak:

Kitabını, Kavramsal ve Tarihî Çerçeve; Müellifler ve Eserler; Sıkıntılar ana başlığı altında üç kısım halinde yapılandıran Erdoğan, birinci kısımda Gazâlî’nin kısa özgeçmişiyle birlikte Tehâfüt’ünü; ikinci kısımda tehafüt geleneğinin birinci ve ikinci derecedeki müellifleriyle yapıtlarını; üçüncü kısımda ise Alemle İlgili Sıkıntılar; Allah ile İlgili Sıkıntılar; Tabiat ve İnsan ile İlgili Meseleler’i incelemiştir.

“İslam fikrinde din ile ideoloji ortasındaki alakayı belirlemeye çalışanlar, dinden ideolojiye hakikat olmak üzere kelâmcılar, ideolojiden dine yanlışsız ise filozoflardır.” diyen Erdoğan, Gazâlî’nin başlattığı tartışmada

Fahreddin er-Râzî’

nin tamamlayıcı rolüne ve tehâfüt geleneğinden kelam edebilmek için asıl Osmanlı niyet hayatına bakılması gerektiğine işaret etmiştir.
Etiketler

İlgili Yazılar

Trump İstanbul Boğazı’nı da ister mi! Soykırım’dan sonra ‘etnik temizlik’ mi? Çin sessiz, Türkiye sessiz, Rusya sessiz. Sizce neden? İsrail’in imhası, ABD’nin çözülmesi.Olağanüstülükler çağına hazır olun.

Teğmenlerin davasında çelişkiler: Dört üye nasıl görmedi

Arena Finans Faktoring Tera Finans Faktoring olarak yeni bir periyoda giriyor

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Web sitemizde size mümkün olan en iyi deneyimi sunmak için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederek çerez kullanımımızı kabul etmiş olursunuz.
Kabul Et