Ekonomik faktörlerin hür deveranını temel alan globalleşmeden keskin bir dönüş yaşıyor dünya. Trump beyan ettiği üzere gümrük tanımlarını artırmaya başladı. Birinci periyodunda de yapmıştı bunu. Ama hedefi farklıydı. Doğrusu birinci devrinde gümrük tanımlarını bilinen bir hedef için kullanmıştı.
Ülkesindeki bölümleri muhafazayı yahut güçlü tutmayı hedefliyordu ki gümrük tarifelerinin hedeflerinden birisi tam da budur. Öbür bir gaye ise merkezi hükümete gelir sağlamaktır.
Endüstrileri mutlak üstündü,
Ürettikleri yüksek katma pahalı eserleri hacimli satmak için taviz verip karşılığında taviz almaya mecburlardı
Düşük katma bedelli eserleri hanehalkına ucuza sunmayı refahın bir modülü görürlerdi.
(Gelişmiş ülkeler için Trump’ın yeni devriyle yeni saikler tanımlamam gerekeceğinden bu kısımda di’li geçmiş vakit kullandığımı belirtmek isterim.)
Bu tasnife nazaran Trump’ın birinci periyodunda, gelir kısmına çok tamah edilmese de, gümrük tarifelerini gelişen iktisat saikleriyle kullanması ABD için bir düşüklük sanılabilir. Lakin o denli değildi. ABD dış ticaret teorilerini de farklılaştıran bir iktisattır. Düşük katma bedelli görülen eserler ihraç eden bir gelişmiş iktisattır. Aslında değerli bir tarım iktisadı olduğundan…
Fakat bugün Trump’ın gümrük tarifelerini kullanım gayesini başkalaştırdığını tespit etmek durumundayım. Bu nedenle de yeni bir gaye tasnifine muhtaçlık var. Tahminen başka gelişmiş ülkeler Trump’ı takip etmeyecek ve ABD özelinde dördüncü katman bir emel seti belirlemiş olacağım. Bunu şimdilik bilmiyoruz. Yine de bu yeni emellerden bir kısmı sirayet edebilme potansiyeli taşır.
Belki artık gümrük tanımlarının maksadına dair yazacağım bu yeni hususlar, kimilerince gümrük tanımlarının maksadından saptırılması olarak görülecektir. Lakin jeoekonominin kabulleri içinde bu yeni hedefler gerçekten emeldir.
Yeni periyodunda Trump’ın gümrük tanımlarının emelleri şöyle;
Yerli ve ulusal teknolojiyi ve üreticiyi korumak
İlave direkt yatırım çekmek
Ülke borcunun finansmanını sağlamak
Ülke halkına kaynak oluşturmak
Coğrafi genişleme sağlamak
Komşuluğun sağladığı avantajları geri almak
Bunlar standartlaştırılabilecek olanlar. Trump’ın bir de kısmen yahut büsbütün standartlaştırılamayacak gayeleri var.
Amerikan hegemonyasını sarsacak BRICS üzere oluşumları zayıflatmak
Amerikan hegemonyasını sürdürmek için ülke bazlı cezalandırmak
Amerikan dolarını yaşatmak
Rakipleri öfkelendirmek ve kusura zorlamak
Rakipleri baskılanmış göstererek öbür ülkeleri sindirmek
Bakalım yansılar nasıl gelecek. Birinci etapta gümrük tanımlarına maruz kalanlardan Kanada hiddetlendi. Meksika, Çin profillerini düşük mü meblağ, Kanada üzere mi hal alır yakında anlaşılır.
Eğer karşılık verirlerse iş iktisatçıların mutabık olduğu üzere ABD için “tek defalık” bir enflasyonist tesir yapmaz. Sarmala dönüşür.
Son notlarım Türkiye’ye dair. Trump Avrupa’yı gümrük silahının amacına koydu. Türkiye’nin Gümrük Birliği Muahedesinden kaynaklı meseleleri böylelikle çözecek üzere duruyor. Gümrük Birliğindeki temel sorun ABD’nin üçüncü taraflarla ticarete dair sağladığı avantajların dışında kalınmasıydı. Trump’ın AB’ye yükleyeceği gümrüklerle AB ve Türkiye büyük ölçüde eşitlenmiş olacak. Sorun bitecek.
Genel manada da bir yorum vermek isterim. Malların özgür dolanımının engellenmesi eğilimi global ölçekte artarsa halihazırdaki kaidelerde Türkiye’nin ihracatına olumsuz tesir yapmayacağı olumlu tesir dahi yapabilir. Başka taraftan Türk iktisadı için yabancı sermaye bugünün kaidelerinde sistematik kıymette değil.
