Geçtiğimiz hafta, Trump idaresinin Avrupa’yı evire-çevire dövmesi ile geçti. Hem Münih Konferansı’nda yapılan konuşma ve görüşmelerden çıkan cümleler hem ABD-Rusya bağlantısının süratle evrildiği yeni düzlem Avrupa’yı alışık olmadıkları kadar aşağıladı…
Mesela Lider Yardımcısı Vance, Avrupa ülkelerinin vatandaşlarına ‘eğitilmiş hayvanlar ya da global iktisadın dişlileri’ üzere davrandığını söyledi. “Söyleyene bak” diyebilirsiniz ancak bu Avrupa’nın gözünün morarmasını engellemiyor. Avrupa’ya ya da kurumsal kimliği AB’ye “insan hakları, demokrasi” dersi vermek, hele bunun ABD ağzından yapılması az hakaret değil!
Şu cümleler de duyuldu; ‘Rusya’nın Avrupa demokrasilerini etkilemeye çalıştığı tezi da abartılı. Demokratik toplumunuz 200 bin dolarlık toplumsal medya reklamlarından etkileniyorsa dizginleri tutup/tutamadığınızı bir düşünün’. Yani, ‘halklarınızdan da haberiniz yok’ diyor…
Bu ağır ithamlar, Amerikan idaresinin global kamuoyuna boca edilen kimi memleketler arası haberlerin “şişirme yahut operasyon” olduğu kabulünden de kaynaklanıyor. Palavra değil. Türkiye bundan çok çekmiş bir ülke olduğu üzere, şahsen Trump da ceremesini ödemiş bulunuyor. Hakikaten, hem ABD’deki hem milletlerarası basın-yayın organları/STK’lara yönelik uygulamalarıyla onları cezalandırmasının manası da bu…
Velhasıl, Avrupa başşehirlerinde artık hıçkırık sesleri duyuluyor…
***
Daha keskin bir bakış, Trump idaresinin Avrupa’ya yönelttiği tenkitlerin, Türkiye’deki siyasi muhalefet, AB’ci basın, akademi, liberaller, sol (ne kadarsa artık), vb Bidencı “ekol” ve TÜSİAD için de geçerli olduğunu kestirmeli. Bu yüzden örneğin, “AB ile alakalarda yeni bir yol bulunmalı” tipinden acil çıkışlar arıyorlar…
AB-Türkiye bağlantılarının ‘tam üyelik’ üst çatısı esasen çöktü. Ankara da bunu biliyor AB de. Ancak ABD-AB bağlarının yeni formu ile Ukrayna savaşının sona ermesiyle ortaya çıkacak güzel tanım edilmesi gereken bir konjonktür var…
Avrupa’nın sıkışmışlık hali yeni kapı arayışlarını Türkiye’nin gündemine getirdi lakin ‘ABD’ye daha az bağlı/bağımlı Avrupa’ ne demektir’ sorusuna şu an yanıt veremiyorlar. Zira stratejik bir soru bu. Ankara fırsat görüyor ve işbirliğine hazır üzere. ABD’den nispeten yalıtılmış bir Avrupa-Türkiye münasebeti ne demek? Türkiye-İngiltere bağlarının bu bağlama katkısı ne olabilir? Ekonomik beklentileri besleyebilir ve savunma alanında yeni bir doku yaratabilir. Pekala Avrupa’nın Türkiye’den beklentileri, alacağımız sorumluluklar neler olabilir? Düşünmek lazım. Taban kurumuş değil. Bu Avrupalılar, Trump’ın süreksiz olduğunu düşünüyor! Gerçekçi değil. Trump geçebilir lakin yeni dünya nizamı gelişecek!
***
Bidencı Avrupa Rusya ile ortasına Soğuk Savaş’taki Berlin Duvarı’nın yerine yenisini örmüştü ve Trump artık bunu yıkıyor. 90 sonrası gelişen süreç Rusya-Avrupa münasebetlerini geliştirmişti lakin bir yandan da “NATO’yu genişletmişti”…
Şimdi bu genişleme durdurulup, Moskova’nın istediği ‘güvenlik garantileri” verilecek mi yahut Rusya-Avrupa ilgisi eski günlerine dönecek mi göreceğiz. Trump’ın Ukrayna Özel Temsilcisi Kellog’un kelamlarına bakarsanız, “ABD, Rusya’nın, Çin, Kuzey Kore ve İran’la ittifaklarını bozmayı hesaplıyor”. Sıkıntı lakin göreceğiz…
İlaveten, ABD-Rusya ilgileri yalnızca Ukrayna özelinde kalmayacak üzere. Ortadoğu’nun dahil edileceği çabucak anlaşıldı ve İsrail, Filistin, Körfez başlıkları ile-bana nazaran şaşırtan olmaz-İran konusu da masaya gelecek. Sonra da elbette Hindistan! (Cumhurbaşkanı’nın son ziyaretlerini gerçekleştirdiği ülkelere de bu gözle bakabilirsiniz.)
İlla sürpriz sevenlerdenseniz, Çin-ABD bağları de Trump idaresinin kendine has tarzıyla yumuşak boyut kazanabilir. Herkes kafa-göz kırarak ilerleyeceğine kalıbını basıyor lakin bu da Biden idaresinden farklı olabilir, Putin’le olduğu üzere Xi Jinping’le görüşme torbadan çıkabilir…
***
Trump idaresi Avrupa’nın tamamını tersleyerek/dışlayarak Ukrayna pazarlık masasını yalnızca Ruslarla kurmaya çalışıyor. Kiev’i bile kapının önüne koyacak ancak bir, az madenler problemi, iki, savaş için Ukrayna’ya verdikleri paranın tahsili üzerinden geçirdiği boğma teli ‘kolonizasyona’ bağlanana kadar onlar da masada yancı olarak bulunacaklar…
Hep, ‘Trump’a değil ABD’ye bakın’ dememizin sebebi o; Ukrayna ve Avrupa’yı savaşa teşvik eden, ‘arkanızdayız’ diyen Amerika’ydı. Artık “arkalamak için verdiği paraları” misliyle alacak. İçeride Biden ve demokratlara, dışarıda liberal sisteme savaş açması başımızı karıştırmasın. Evet, uygun ki canlarına okuyor ve fazlasını hak ettiler lakin Amerikan nizamının yaptığı yanlışların faizini de tahsil ediyor…
Benzer durum İsrail-Filistin/Gazze özelinde Ortadoğu’da yaşanıyor. ABD, Mısır ve S. Arabistan’la çalışıyor. Hissediliyor ki, (‘ölümü gösterip sıtmaya razı edecek’ kuşkusunu yazmıştık) Arap ülkeleri tarafından kıyasla makul bir plan masaya sürülecek. Akıllarındaki İsrail haritasına da yedirilecek. Olağan “işine gelen ülkeler”le birlikte ve bir “fiyat/bedel” hedefiyle…
Türkiye, Ukrayna sıkıntısındaki siyasetleriyle krizden yara almadan ve karakterini koruyarak çıktı. Filistin sıkıntısında de açık taraftı ve tekrar karakterini korudu. Aşikâr ki Washington, Ukrayna ve Filistin mevzularını öncelikli görüyor ve bu anlaşılabilir. Ancak sıra Türkiye belgesine geldiğinde, Suriye (PKK/YPG), Irak, İran, Hazar, Doğu Akdeniz, Kıbrıs çizgisi ile güç masası, savunma ilgileri, silah alış-verişleri kalemleri açılacak…
Bu başlıklar İsrail, Rusya, AB ile de kesişecek. Ankara şimdilik yan gözle ve aşikâr bir aradan her iki cephedeki gelişmeleri izliyor. Bu adreslerdeki Amerikan kararları, Trump idaresini nasıl sınıflandırmamız gerektiğini gösterecek. Global siyasetleri uygun bile gitse, biz buraya bakacağız…
