Bir kentin ve hatta bir ülkenin, zevk manasında nereden nereye yanlışsız gittiğine bakarak kültürel seyrine dair okumalar yapabiliriz. Mesela yapı mimarisine bakarak… Şehirdeki/ülkedeki en eski yapılardan en yeni yapılara yanlışsız kâfi sayıda örnek yapı seçerek arkası arkasına dizer, bu dizilimi kalite, estetik, etrafla ahenk ve insani öncelikler bakımından kıymetlendirir, çıkan tablodan toplumun kültürel gidişatına dair sonuçlar elde ederiz. Bu türlü bir efor, bize şaşmaz biçimde çok kayda bedel kanaatler getirecektir.
Yazık ki kentlerimizi hala ayakta kaldığı kadarıyla tarihi ve olağan dokunun varlığı hoş kılıyor. Bu tarihi ve alışılmış dokunun üstüne bizim son yüzyılda eklediğimiz neredeyse her şey yapay, berbat, uyumsuz ve münasebetiyle yanlış bir görünüm arzediyor. Adeta insan derisindeki bir cilt hastalığı, peynirin üstündeki küf, metaldeki oksitlenme üzere görsel manada kemiriyor kentleri bizim sonradan yaptığımız yapılar… Nahoş apartmanlar, uyumsuz siteler, araçları önceleyen ve insanı sonralayan yol yapılanmaları, araç kakofonisi ve ruhsuz parklar, birbiriyle alakasız toplumsal alan düzenlemeleri, göz yoran direkler, teller, tabela terörü…
Şehirleri bir ölçü modernleştirebiliyoruz görünüşe göre… Lakin güzelleştiremiyoruz. Kentler büyüdükçe bu kaotik kirlenme daha da yaygınlaşıyor. Ancak biz doğruyu yapıyormuş üzere tıpkı başta hoşu yok etmeye, berbatı çoğaltmaya devam ediyoruz. Toplumsal hayatımızda, bu sorunlar üstüne baş yorulabilecek asıllı gündem unsurlarımız de, mevzuyu tartışmaya açmaya yetecek bir şuur ve duyarlılığımız da yok ne yazık ki!
“Biz zihnin öylesine çok hâkimiyeti altında bulunan bir kültürde yaşadığımızdan, çağdaş fotoğraf, mimari, müzik ve edebiyatın büyük kısmı hoşluktan, içsel özden mahrumdur. Bunun nedeni bu yapıtları yaratan insanların kendilerini -bir an bile- zihinlerinden kurtaramamalarıdır. Bu yüzden onlar asla, içlerinde bulunan, gerçek yaratıcılık ve hoşluğun ortaya çıktığı o yerle temasta değildirler. Zihin kendi haline bırakıldığında yalnızca fotoğraf stantlarında değil, dışarıda da hilkat garibeleri ve berbatlıklar yaratır. Kent görüntülerine ve sanayi bölgelerine bir bakın. Hiçbir uygarlık bu kadar çok nahoşluk üretmemiştir” diyor Eckhart Tolle, ‘Şimdi’nin Gücü’ kitabında.
Güzel insan olmak için uğraş sarfetmek, bu çabası hayatımızın temel bir önceliği saymak hayati derecede değerli bir şey… Bunu gereğince önemsemediğimiz için yaptığımız hiçbir şey hayatı güzelleştirecek kadar hoş olmuyor, olamıyor. Ne yapılarımız ne kentlerimiz ne kurduğumuz irili ufaklı düzenler, toplumsal organizasyonlar… Beşere hoşluk hissi veren şeyler için ya çok eskilere dönmemiz ya da kendimizi tabiata atmamız gerekiyor. Neden bu türlü olduğuna dair ipucu bu cümlenin içinde aslında. Biz geçmişle ve natürel olan her şeyle ahengimizi, irtibatımızı yitirmiş, mana köklerimizi besleyebilecek toprağa uzak kalmış durumdayız. Söylerken ve anlarken de, yapar ve üretirken de bize yabancı saiklerle, ruh dünyamızın uzağında kalan münasebetlerle hareket ediyoruz. Vücut ölçüsüne uymayan bir elbiseyi çaresizce kendine yakıştırmaya çalışan zavallı biri üzereyiz. Lakin ne yaparsak yapalım bu yanlış elbise bize olmuyor, uymuyor, yakışmıyor.
“Kargaşayla dolu bu kentler benim içime darlık veriyor artık!” diye yakındı yanındakine arabayı süren. “Belki de içimizdeki darlıklar bu karışıklık dolu kentlere sebebiyet veriyor!” diye cevapladı onu yan koltukta oturan.
