Cemal Abdunnâsır’ın liderliğindeki Mısır, Kahire’ye neredeyse 2 bin 500 kilometre uzaklıktaki Yemen’e asker çıkarmaya başladığında, tarihler 1962’yi gösteriyordu. Bu çılgınca maceraya girişirken, Abdunnâsır’ın en önemli gayeleri şunlardı: Yemen’de Mısır’a bağlı uydu bir devlet oluşturmak, ABD’ye karşı Sovyetler Birliği tesir alanını genişletmek, Kızıldeniz’in Hint Okyanusu çıkışında hâkimiyet kurmak, güney hududunu istikrarsızlaştırarak Suudi Arabistan’ın can damarlarından birini kesmek… Yemen, sonraki birkaç yıl boyunca, Kahire ve Riyad’ın rakip kümeleri silahlandırmasıyla kanlı bir iç savaşa sürüklendi.
Savaşın insanî bilançosu gitgide kabarıyor, Mısır’ın alanda elde edebildiği rastgele bir kar bulunmuyordu. Abdunnâsır buna karşın “Mısır’ın Vietnam’ı” ismiyle tarihe geçecek olan Yemen’den çekilmemekte direniyor, periyodun Suudi Arabistan Hükümdarı Faysal bin Abdülaziz’in barış tarafındaki teşebbüsleri sonuçsuz kalıyordu.
Derken, 1967’deki ünlü Altı Gün Savaşı’nda İsrail’in düzenlediği kapsamlı hava akınlarında Mısır’ın uçak ve helikopterleri havalanmaya bile fırsat bulamadan apronlarda vurulup yok edilince, Cemal Abdunnâsır, Yemen’deki savaşı mecburen bitirmek zorunda kaldı. Mısır’ın uğradığı hezimet Abdunnâsır’ın gururunu kırmış, onu birçok tezinden vazgeçmek durumunda bırakmıştı. İsrail Mısır’a saldırmasaydı, Yemen’deki iç savaş kim bilir daha ne kadar devam edecekti…
Tarih, çarpıcı biçimde tekerrür ediyor bugün: Aksâ Tufanı’yla birlikte başlayan süreçte İsrail’in Lübnan’da Hizbullah’a yönelik taarruzları örgütün önder takımını ve akın kapasitesini büyük oranda yok ederken, bölgede de kapsamlı değişimlerin önünü açtı. Hizbullah, evvelki yıllarda olduğu üzere Suriye’ye etkin formda savaşçı transferini sürdürebilseydi, Suriye’de böylesine kolay ve kansız bir dönüşüm gerçekleşmeyebilirdi. Keza Lübnan siyasetini tümüyle vesayet altına alan Hasan Nasrallah’ın devreden çıkmasıyla, Lübnan politik arenası süratli bir halde dönüşmeye başladı. Tekrar Hizbullah’ın zayıflatılmasıyla ve bununla irtibatlı olarak Baas rejiminin düşmesiyle, Suriye-Lübnan ve Suriye-Ürdün çizgisindeki uyuşturucu ticareti de durma noktasına geldi.
Lübnan’da, Nasrallah sistemi kilitlediği için yapılamayan cumhurbaşkanlığı seçimi nihayet geçtiğimiz hafta icra edildi. Ülkedeki teamüller gereği Mârûnî Katolik Hristiyan Cuzef (Joseph) Avn, 9 Ocak itibariyle misyonuna başladı. Avn’ın seçilmesinde bilhassa ABD-Suudi Arabistan bloku tesirli oldu. Tıpkı biçimde, Avn tarafından başbakanlık için aday gösterilen Nevvâf Selâm’ın isminin belirlenmesinde de kıtalararası bir konsensüsün izleri görülüyor. Aksi takdirde, Selâm’ın hâlihazırda yürütmekte olduğu Lahey Memleketler arası Adalet Divanı’nın başkanlığından istifa edip Lübnan’daki kördüğümün içine dalması, akıl ve mantıkla izah edilebilir bir konu değil.
Yeni devirde İran’ın Lübnan’daki baskısının azalmasına paralel olarak Suudi Arabistan güçlü biçimde alana inerken, Ortadoğu’nun bu en kırılgan ülkesi, tıpkı vakitte Suudi Arabistan ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ortasındaki keskin rekabetin sahnelerinden biri olacak üzere görünüyor. Çünkü Riyad’la tansiyonlar yaşayan eski başbakanlardan Saad Harîrî’nin BAE ile yakınlık kurduğu biliniyor. Başbakanlık makamına dönebilmek için Abu Dabi’den yardım isteyen Harîrî’nin, koltuğa oturduğu takdirde Lübnan’da BAE yatırımları ve nüfuzu için bütün kapıları açma kelamı verdiği kaydediliyor.
Suudi Arabistan-BAE rekabeti Yemen, Sudan, Suriye ve Mısır’da bütün süratiyle devam ettiği için, listeye artık Lübnan’ın da eklenmiş olması, Ortadoğu’yu yakından izleyenler açısından şaşırtan bir gelişme değil. Tahminen bu durumu harika kılan tek konu, Lübnan’daki yaralı ve kırılgan atmosferin yeni yıkıcı rekabetleri kaldıracak kuvvette olmaması.
* Lübnan’ı her boyutuyla kavramak isteyenlere, kısa müddet evvel Türkçede birinci kere yayınlanan çok önemli bir kitabı tavsiye etmek istiyorum: Çok Odalı Konut. Kendisi de Lübnan kökenli olan Prof. Dr. Albert Hourani’nin “Lübnan’ın en değerli tarihçisi” olarak tanımladığı Kamal Salibi tarafından kaleme alınan eser, Ortadoğu’nun bu sıra dışı ülkesine derinlemesine bir bakış sunuyor. 1988’de yayınlanan böylesine önemli bir kitabın fakat 2024’ün sonunda Türkçeye çevrilmiş olmasının altını da ayrıyeten çizmek istiyorum. Bu köşede sıklıkla tekrarladığım üzere: Bölgemize dair emeklerimiz, argümanlarımızın oldukça gerisinde ne yazık ki.
