Dizi ve sinema bölümünde yaşanan her kriz aslında tahlili de işaret ediyor. Son olarak menajerlerin ve ajansların dalı domine ettiği, bununla kalmayıp siyasete bile tesir ettikleri ortaya çıkınca temel problemlere tekrar bakmak gerekti.
Özellikle diziler kelam konusu olduğunda karşımıza çıkan en önemli sorun çalışma süreleri… Günlük çalışma mühleti kesimde 12 saat. Haftalık repo (tatil) 2 gün olması gerekiyor lakin çoklukla tek gün. Sinemada da çalışma kuralları neredeyse tıpkı. Diziden farklı olarak çıkarılan eser farklı hüviyette elbette. Sinema setlerinde çalışanlar, bir sinema bittiğinde tekrar ne vakit sete girer aşikâr olmaz. Mevsimlik emekçiye benzetilebilir. Bazen aylarca işsiz kalınır. Bu yüzden yalnızca sinema sinemalarında çalışmak kolay bir tercih değil.
Diziler bölümü domine eden alan. Zira televizyon yüklü üretimlerde birebir anda 70’e yakın dizi çekilir. Major kanallarda ‘prime time’ denen akşam saatlerinde bir dizi yayınlanır. Yani ulusal frekansa sahip her majör kanalın 7 dizisi olur. TRT1, ATV, Star TV, Show TV, Kanal D, Now, TV8 ve Kanal7’de yayınlar yalnızca ve yalnızca reyting bilgilerine nazaran planlanır. Elbette bunun sebebi de reklamların bu datalara nazaran dağıtılıyor oluşu… Ve reyting sistemi güncellenmesine karşın eski tarzdır. Dijitalleşme hayatımıza bu derece girmişken hala televizyonlara yerleştirilen sonlu sayıdaki aygıtlarla ölçümler yapılıyor. Sonuç olarak da reklam pastası neredeyse yalnızca televizyonda dönüyor.
Sektördeki uzun çalışma müddetlerinin temel sebebi dizi müddetlerinin uzun olması… Bunun sebebi ise reklam pastasının en geniş vakit dilimi olan prime time’da tek dizi yayınlanıyor olması. Evvelden akşamları iki dizi yayınlanırdı. Yani 60 dakikalık müddete sahip diziyi hazırlayanların çalışma müddeti de günlük 10 saati geçmezdi.
Sinema ve dizi dalında çalışanların genel olarak mutsuz olmasının sebebi bu çıkmazdır. Evet, durum bir çıkmazsa sokulmuştur. Zira çalışanlar sendikalaşsa da koşulları biraz güzelleştirmenin ötesine geçemiyor. Üretimciler, her akşam tek dizi koşulunu istekli ya da zorunlu istek gösteriyor. Balığın baştan kokmasının sebebi olan yayıncı kuruluşlar ise daha az maliyetle daha çok reklam geliri elde etmek için tek bir dizi yaptırıyor.
Normal koşullardaki üretime örnek olması açısından sinema ile diziyi kıyaslayalım. Sinemada 4 saatte sinemanın 1 dakikası çekiliyor (takribi elbette, projeye nazaran değişir). Günde 12 saat çalışarak 3 dakikasını çekersiniz. 30 günde ise sineması bitirirsiniz. Tatil günlerini de düşünürsel bir sinema sinemasının 5 haftada çekildiğini söyleyebiliriz (ancak son periyotta bağımsız sinemalar bütçe meseleleri sebebiyle 3 haftaya sıkıştırılıyor). Dizide ise müddet en az 120 dakika ve çekim için 6 günleri var. Ortadaki farkı düşünebiliyor musunuz? Dizilerdeki genel sinematografi ve öyküde kalite probleminin buradan doğduğunu söylesek yeridir.
İşte kesimin en temel meselesinin tahlili de dönüp dolaşıp reklam pastasına ve reyting ölçüm biçimine odaklanıyor. Dizi sinema, ticari bir üretimdir. Haliyle öncelikli gaye çıkar sağlamaktır. Birinci hususta maddi yarar olan hiçbir işte de inisiyatif iş sahiplerinin eline bırakılmamalıdır. Bu bahiste devlet adım atmalı. Reyting ölçümleri hemen şeffaflaşmalı ve sadeleştirilmeli. Yalnızca bilgisayar, telefon, tabletlerden data alınsa bile her şey değişir.
Gündemdeki menajer tartışması, Ayşe Barım’ın ismi etrafında dönen savlar ve daha fazlasının yegane sebebi de budur. Dala dair kangrenleşmiş hangi sorunu ele alırsak alalım altından birebir şey çıkacak. Deva de belli…
